Robotların Babası: Karel Čapek

Konuk Yazar 7 Ekim 2021 Yazarlar Bir yorum bırakın

Karel Čapek, 9 Ocak 1890’da şimdi Çekya’da yer alan ama o zamanlar Avusturya Macaristan İmparatorluğu’nun bir parçası olan Bohemya, Male Svatonovice’de doğdu. Bir köy doktorunun oğlu olan Čapek, ömrü boyunca omurga hastalığından muzdaripti ve yazmak onun için bir tür tedaviydi. Prag, Berlin ve Paris’te felsefe okudu ve 1917’de bir yazar ve gazeteci olarak Prag’a taşındı. 1907’den 1920’lere dek, eserlerinin çoğunu ressam olan ve Karel’in bazı kitaplarını da resimleyen kardeşi Josef’le birlikte yazdı.

Čapek’in hemen hemen tüm edebi eserleri felsefi fikirlerin sorgulamalarıdır. İlk öyküleri genel olarak insanın kaderin çemberini kırıp asli değerleri yakalama çabasıyla ilgilidir. Čapek’in ünlü ‘Kara Ütopyaları’, bilimsel keşiflerin ve teknolojik ilerlemenin insanları nasıl devasa isyanlara iteceğini gösterir.

1920’de yayımlanan ve 1921’de sergilenen tiyatro oyunu R.U.R. Rossum’un Evrensel Robotları‘nda bir bilim insanı, insanlardan daha kusursuz ve güvenilir insansı makineler yaratmanın sırrını keşfeder. Yıllar sonra bu makineler, insanlığı egemenlikleri altına alır ancak son anda tehlike bertaraf edilir. İşte bu tiyatro oyunu için Čapek, Çekçedeki ‘zorla çalıştırma‘ anlamına gelen “robota“dan esinlenip ‘robot‘ kelimesini yaratır. R.U.R.’un şablonunu takip eden diğer eserleri arasında, 1922’de yayımlanan The Absolute At Large (1922), An Atomic Phantasy (1924) ve Semenderle Savaş (1936) gösterilebilir.

Čapek’in kaleme aldığı bir başka eser olan The Insect Play (1921) ise komik fantezi türündedir. Bu eserde yazar, insanlığın açgözlülüğüyle, rehaveti ve bencilliğiyle dalga geçer ve insani değerlerin göreceliğinin ve yaşamı kabullenmenin gerekliliğini vurgular.

1930’ların ortasında Nazilerin Çekoslavakya’nın bağımsız varlığını gittikçe daha fazla tehdit etmesi, yurttaşlarını uyarmak ve harekete geçirmek isteyen Čapek’i çeşitli eserler kaleme almaya iter. Gerçekçi romanı The First Rescue Party (1937) dayanışma ihtiyacının altını çizer. Yazdığı son tiyatro oyunlarında yaptığı çağrı çok daha doğrudandır. Power and Glory (1937) soylu bir barışseverin trajedisini gözler önüne serer. The Mother (1938) ise barbarca bir işgale karşı silahlı direnişi savunur.

Başarılı bir romancı, öykücü, senarist ve deneme yazarı olan Čapek, 25 Aralık 1938’de Çekya, Prag’da hayata gözlerini yumdu.

Hazırlayan: Ruhşen Doğan Nar | Kaynak