Bilimkurgu Kulübü Bu Sitede Gelecek Var!
Kara delikler, uzay-zaman içinde kütle çekiminin hüküm sürdüğü yerlerdir. Bir kara deliğin kütle çekimsel alanı o kadar güçlüdür ki hiçbir şey; ışık bile kaçamaz. Birçok boyutta olabilirler. Güneş’in 5 ile 100 katı büyüklüğünde olanlarından, milyarlarca yıldıza denk süper kütleli formlarına kadar her ölçekte bulunabilirler.
Evrenimizin bu en ilginç ve güçlü olguları öylesine büyüleyici ki, bilimkurguda çeşitli yaratıcı ve ilgi çekici şekillerde kullanılmaları da şaşırtıcı değil.
İşte bazı kara delik tasvirleri ve bilime ne kadar uydukları…
Olay Ufku
2009 tarihli Star Trek filminde kara delikler defalarca gözükür. Sonunda kötü adamın gemisi kara deliğe düşer ve Enterprise bu durumdan kıl payı kurtulur. Kara delik bu sahnede parlak kenarlara sahip düz bir disk olarak resmedilir, neredeyse sihirli bir portal gibidir. Interstellar filminde ise kara deliğe farklı bir yaklaşımda bulunulur. Buradaki kara delik, kendini çevreleyen parlak bir diske (yukarı ve aşağı doğru kıvrılan) sahip siyah bir küreye benzer. Bu tasvir, bir kara deliğin gerçekte nasıl göründüğüne oldukça yakındır. Bildiğimiz çoğu kara delik, hayatına bir küre olan yıldız şeklinde başlar ve bu yıldızlar kendi içine çöker, ama şekil değiştirmez. Kara deliğin siyah “kenarı” yani olay ufku, katı bir bariyer değildir, ışığın bile kaçamadığı bir noktadır sadece ve bu yüzden siyah görünür.
Hem Interstellar hem de Star Trek filmlerindeki kara delik tasvirlerinin çevresinde parlak diskler vardır – ki bu doğrudur. Maddeler bu deliğe girdap şeklinde aktığı için bu disklere toplanma diski denir. Genellikle bu maddeler yakındaki bir yıldızdan emilir. Kara deliğin üstünde ve altında kıvrılan kısım ise bir optik illüzyondur. Kara deliğin kütle çekimi o kadar büyüktür ki, toplanma diskindeki ışığı saptıran bir lens olarak gözükebilir.
Zaman Genişlemesi
90’ların bilimkurgu dizisi Andromeda’da, Andromeda Ascendant adlı uzay gemisi büyük bir savaş sırasında kara deliğe düşer. 300 yıl sonra bir kurtarma gemisi, Andromeda Ascendant’ı zamanda donup kalmış bir hâlde, kara deliğe düşmenin eşiğinde bulur. Interstellar’da ise mürettebat, kara deliği yörüngeleyen bir gezegene iniş yapar ve sonradan gezegende geçen birkaç dakikanın Dünya’da yıllara denk geldiğini fark eder. 90’ların başka bir bilimkurgu dizisi Stargate SG-1’ın bir bölümünde ise Yıldız Geçidi, yakınında kara delik olan bir sisteme açılır. Dünya’daki yetkililer ile kara deliği incelemeye giden SG-1 ekibi arasındaki zaman farkı muazzam boyutlara ulaşır.
Yukarıdaki üç örnek de çok gerçek bir olgu olan ‘zaman genişlemesi’ni gösterir ve Einstein’ın Genel Görelilik Teorisi’ne göre bu genişleme, kara deliklerle sınırlı değildir. Kütle çekim alanına ne kadar çok girerseniz, dış dünyayla olan zaman farkınız da o kadar artar. Tıpkı Andromeda’da olduğu gibi bu, geleceğe yapılan gerçek bir zaman yolculuğudur. Eğer bir kara deliğe yeterince yakınsanız, dış dünyada yıllar akıp giderken siz ve geminiz için yalnızca birkaç saniye geçer ve yaşlanmış olmazsınız.
Dünya’da bile bir dereceye kadar zaman genişlemesi vardır. Örneğin Dünya yörüngesindeki bir uzay istasyonunda geçen zaman ile aşağıda geçen zaman arasında mikro farklılıklar oluşur. Dolayısıyla GPS gibi hizmetlerin bu farka göre ayarlanması gerekir.
Kara Delikler Nereden Geliyor?
Bilimkurgu dizilerinde kara deliklerin doğması gösterilirken çok farklı tasvirler kulllanılır. Peki ama gerçekten nasıl oluşuyor bu kara delikler?
1998 tarihli Lost in Space filminde zaman portalı yüzünden bir gezegen kararsız hâle gelir ve bir kara deliğe dönüşür. Star Trek filminde ise ‘kırmızı madde’ isminde kurgusal bir materyal bulunur. Bu madde, normal madde ile temasa girince kara delik oluşturma özelliğine sahiptir.
Kara deliklerin asıl kaynağı, bütün bunlardan daha az egzotiktir. Yeterince büyük yıldızlar yakıtı bitip de kendi içine çökünce bir kara deliğe dönüşür. Bu kadar basit. Ancak merak etmeyin, Güneşimiz hiçbir zaman kara delik olmayacak.
Tekillik
Bir kara deliğin içinde ne vardır? Bir kara deliğe düşerseniz başınıza ne gelir? “Spagettileşme“ye uğrayacağınızı duymuş olabilirsiniz, yani kara deliğe düşerken spagetti gibi uzayıp inceleceğinizi! Ancak spagettileşmeye maruz kalmadan süper kütleli kara deliklerin olay ufkundan geçmek mümkündür. Peki, kara deliğin içinde neler olur?
Bilimkurgunun bu soruya verdiği bir yığın cevap var.
Interstellar’da kara deliğe düşen Cooper, zaman kesitlerinin üst üste bindiği bir çeşit bağlantı noktası bulur; böylelikle geçmişine gidip okuması için kızına bir mesaj gönderir. Spore isimli bilgisayar oyununda ise galaksinin merkezindeki süper kütleli kara deliğe girince Steve isimli bir uzaylıyla karşılaşılır. Rick and Morty’de üç karakter kara deliğe düşer ve bir dizi gerçeklik-bükücü sahneden sonra tek parça hâlinde çıkar.
Bütün bu örneklerden de anlaşılacağı üzere, bilimkurguda kara deliklerin içi bazı gerçeküstü ve sürreal olaylarla doludur. Ne yazık ki gerçeği bilmiyoruz. Hiçbir ışık kara delikten kaçamaz, yani teknolojimiz ne kadar ilerlerse ilerlesin kara deliğin içine bakamayız, tabii eğer içine atlamazsak. Ancak atlasak bile bu sefer de gördüklerimizi başkalarıyla paylaşamayız. Kısacası bizde hayal gücü, kara deliklerde ise hâlâ çözülmeyi bekleyen çok fazla gizem var.
