SFRA Özel Sayısı: Ütopya ve Distopya Arasında Bir Yolculuk

Bilimkurgu Araştırma Derneği’nin (Science Fiction Research Association – SFRA) 2025 Güz sayısı, Türk bilimkurgu edebiyatına ayrıldı. “Türk Bilimkurgu Edebiyatında Ütopya ve Distopya” başlığını taşıyan özel sayı, Meltem Dağcı ve Duygu Küçüköz Aydemir’in editörlüğünde yayımlandı.

“Pandora’nın Kutusu’ndan Güneş Şehrine” başlıklı sunuş yazısında editörler, Türk bilimkurgusunun ütopya ve distopya ekseninde nasıl bir düşünsel zenginlik taşıdığını ele alıyor. Yazıda, “umut ve korku, akıl ve kaos” arasındaki gerilimin aynı zamanda toplumsal dönüşümlerin de aynası olduğu vurgulanıyor. Erken Cumhuriyet döneminden itibaren bilim, ilerleme ve modernleşme fikirleri etrafında şekillenen ütopya ve distopya temalarının, 1980’lerden sonra küreselleşme, kimlik, ekoloji ve yapay zekâ gibi konulara doğru genişlediği belirtiliyor. Günümüz Türk bilimkurgusu ise gözetim toplumu, dijital kültür, posthümanizm ve beden siyaseti gibi çağdaş meselelerle etkileşim içinde okunuyor.

Editörler, özel sayının kavramsal çerçevesini “disedebitopia” ifadesiyle tanımlıyor: hem edebi zarafeti hem de etik sorumluluğu merkezine alan yaklaşım, ütopya ve distopya anlatılarını bugüne yönelik eleştirel düşünme alanları olarak yorumluyor. Sayının dikkat çeken makaleleri arasında Duygu Küçüköz Aydemir’in Robotların Öznelliği ve Çocuk Bilimkurgu Eserlerinde İnsanmerkezciliğin Eleştirisi: “Robonlar” yazısı ile Meltem Dağcı’nın Gülayşe Koçak’ın Ekodistopyasında Çevresel Felaket ve Kıyamet Sonrası Kurgu: Siyah Koku çalışması yer alıyor. Ayrıca Emre Bozkuş’un Selim Erdoğan’la, Ferzan Şer’in ise Gökçe Bilgin’le yaptığı röportajlar da sayıda okurlarla buluşuyor.

Nurettin Öztürk, Türk ütopya çalışmalarının öncülerinden Sadık Usta’yı tanıtan yazısında “ütopya avcılığı” kavramını gündeme taşırken; Bünyamin Tan ve Meltem Dağcı ise Ahmed Rasim’in bugüne dek bilinmeyen bilimkurgu tefrikası Ateş Adası’nı literatüre kazandırıyor. Tan ayrıca Türk edebiyatının ilk sosyal bilimkurgu romanı sayılan Toprak Altındır üzerine yaptığı çalışmayla da dikkat çekiyor.

Sayı, hem akademik araştırmalar hem de edebi okumalar için güçlü bir kaynak sunuyor ve Türk bilimkurgu edebiyatının farklı dönemlerini ve temalarını bir araya getiriyor.

Özel sayının tamamına buradan erişilebilirsiniz.