Telif Savaşları #2: Stargate ve Egyptscape

İsmail Yamanol 23 Haziran 2021 Sinema Üzerine Bir yorum bırakın

Roland Emmerich ve Dean Devlin, 1994 tarihli Stargate (Yıldız Geçidi) filminin senaryosunu yazarken yankısı uzun yıllar sürecek olan bir patırtı koparacaklarını muhtemelen hayal bile etmemişlerdi. Ancak yarattıkları konsept öylesine geniş ve potansiyel sahibiydi ki, bilimkurguseverlerin ilgisini çekmekte gecikmedi. Yıldızlararası yolculuk, solucan delikleri, ötegezegenler, Eski Mısır ve tabii ki tanrısal uzaylılar… Beklenildiği gibi film, gişede hatırı sayılır bir başarıya imza attı ve gösterime girdiği yılın en çok konuşulan sinema olaylarından biri oldu. Sonrasında çekilen diziler ise zaten bilimkurgu tarihine geçti.

Gelgelelim Stargate, otuz yıllık tarihinde birbirinden ilginç gelişmelere de sahne oldu. Üçleme olarak planlanmasına rağmen tek filmle sınırlı kalması, gişede umduğunu bulamayacağından korkan yapımcılarınca son anda MGM‘e satılması ve Meksika’da “La perta del tiempo” yani “Zaman Kapısı” ismiyle gösterime girmesi bunlardan sadece birkaçı. Özellikle bu çeviri krizi yüzünden bazı izleyiciler filmin konusunu anlamakta zorluk yaşamış ve karakterlerin başka bir gezegene değil de zamanda geriye, Antik Mısır’ın çok erken bir dönemine gittiklerini sanmıştı. Ancak açık ara en çarpıcı gelişme ise Omar Zuhdi isimli bir lise öğretmeninin açtığı telif davasıydı…

Mısır asıllı Amerikalı Omar Zuhdi, Stargate filminin kendi senaryo taslağından çalıntı olduğunu iddia ettiğinde takvimler 1995’i gösteriyordu. Film o sıralar hem ABD’de hem de dünyanın diğer pek çok ülkesinde vizyondaydı ve doğal olarak sinema dünyasının da en çok konuştuğu yapımlardan biriydi. Popüler filmlere yönelik sık sık bu tip iddiaların gündeme geldiği bilindiğinden olsa gerek, Omar Zuhdi’nin iddiasını pek de ciddiye alan çıkmadı. Ancak Zuhdi iddiasında kararlıydı ve işi suç duyurusunda bulunmaya kadar götürdü.

Öğretmenlik görevinden önce mısır bilimi okuyan Omar Zuhdi, 1984 yılında “Egyptscape” adlı bir film senaryosu kaleme aldığını ve yine aynı yıl bu senaryoyu 20th Century Fox şirketine yolladığını kanıtladı. Zuhdi’ye göre yapım şirketi senaryosunu reddettiğini belirtmiş ve tozlu bir rafa kaldırmıştı. Ancak Zuhdi, aslında senaryosunun tamamen rafa kaldırılmadığını ve bir şekilde Stargate’in yapım şirketi olan StudioCanal’ın eline geçtiğini iddia ediyordu. Bunun üzerine incelemeler yapan ABD Bölge Yargıcı Robin Cauthron, Zuhdi’nin senaryosu ile Stargate filmi arasında kayda değer ölçüde benzerlikler olduğuna karar verdi ve yasal süreci başlattı. Adliye çıkışı Zuhdi, “Bu kararı bekliyordum. Çünkü bana göre kanıtlar görmezden gelinemeyecek kadar güçlü,” açıklamasında bulundu.

Yargıç Robin Cauthron’a göre, iki eserdeki ana karakterlerin sayı ve olay örgüleri benzeşti ve kurgu da birbirine uyumlu şekilde akıyordu. Yine iki eserdeki başkarakterler de bir mısır bilimciydi ve hükümet tarafından antik metinleri çevirme işiyle görevlendiriliyordu. Bu gelişmeler sonrası Roland Emmerich ve Dean Devlin’in yanı sıra filmin yapım şirketleri olan MGM ve StudioCanal kendilerini sanık sandalyesinde buldu. Zuhdi’nin sanıklardan istediği tazminat ise 140 milyon dolardı! Bu da filmin o güne kadar elde ettiği net kârına karşılık geliyordu.

Ancak taraflar arasında devam eden bu hararetli yasal süreç, 1997 yılında 50 bin dolarlık bir anlaşma ile mahkeme dışında çözüldü. O arada neler olduğu ve tarafların nasıl anlaşmaya vardığı bilinmiyor. Bilinen tek şey, Omar Zuhdi’nin davaya konu olan senaryosunu 2013 yılında “Egyptscape” ismiyle romanlaştırıp piyasaya sürmüş olması. Bugün söz konusu roman hâlâ satışta ve özellikle meraklı Stargate hayranları arasında bir hayli de popüler.

Günümüzde bile satışı devam eden bu kitap ile Stargate filminin senaryosu arasında gerçekten de bariz benzerlikler görmek mümkün, ancak Stargate’in “tamamen” çalıntı olduğu söylenemez. Zira Omar Zuhdi’nin senaryosu yıldızlara değil, Antik Mısır’a yapılan bir yolculuğu merkezine alıyor. Bu yolculuk da Stargate filminde olduğu gibi bir Yıldız Geçidi aracılığıyla yapılmıyor, hükümet tarafından tasarlanmış bir ışınlanma cihazı sayesinde gerçekleştiriliyor. Yine Stargate filminden aşina olduğumuz uzaylı Ra gibi herhangi bir motif de kitapta yer almıyor.

Tüm bu tartışmalardan bağımsız olarak Egyptscape, ilgi çekici bir hikâyeye ve dinamik bir kurguya sahip. Bilhassa Eski Mısır’dan ve o dönemin ruhundan hoşlananlar için kesinlikle okunabilir nitelikte. Zaten Omar Zuhdi gibi Eski Mısır konusunda son derece yetkin birinin elinden çıktığı düşünülürse, roman sizi içine çekmekte hiç zorlanmıyor. Kısacası Egyptscape, hem “Acaba film ile ne kadar benziyor?” diye merak edenlere, hem de, “Eski Mısır esintili güzel bir bilimkurgu romanı okuyayım,” diyenlere hitap eden başarılı bir çalışma.

Kaynaklar ve İleri Okuma: