İlk Bilimkurgu Filmi: Le Voyage Dans La Luna

Le Voyage Dans La Luna, Georges Méliès tarafından 1902 yılında çekilmiş bir film. Günümüzün ölçüleriyle bakıldığında bir kısa film olarak da değerlendirilebilir. Eserin tarihteki ilk bilimkurgu filmi olduğunu belirtmekte yarar var. Jules Verne’nin Ay’a Yolculuk adlı kitabından esinlendiği biliniyor. Koca bir asrı devirmiş olan bu harika filmi izlerken büyülendiğimi söylersem abartmış sayılmam.

Filmin güzelliği bir yana, 1969 yılında Apollo 11’in Ay’a yaptığı ilk yolculuktan yıllar öncesinde çekilmiş olması ayrıca bir başarı. Bilimin sağlam öngörülerde bulunabilmesinin kanıtını, filmde bir roket ile Ay’a iniş yapan insanların Ay’dan Dünya‘ya baktıklarında gördükleri manzarada buluyoruz. Evet, Ay’dan bakıldığında Dünya gerçekten de yuvarlaktır. Önemli olan şu ki film çekildiğinde henüz Dünya’nın uzaydan çekilmiş bir fotoğrafı yoktu, Yuri Gagarin’in uzaya çıkmasına 59, Neil Armstrong’un kendisi için küçük, insanlık içinse büyük bir adım atmasına 67 yıl vardı. Buna rağmen Dünya’nın yuvarlak olduğu, kesin bir ampirik kanıt olmadan da öngörülmüştü.

3667_79

Bilim felsefesinde çeşitli tutumlar varsa da bunları kabaca gerçekçiler ve araçsalcılar olarak ikiye ayırabiliriz.

Gerçekçilere göre bir bilimsel kuramın ortaya koyduğu nesneler gerçekten vardırlar. Yani onlar varsayılmazlar, bizim zihnimizin dışında, başka bir deyişle deneyim dünyasında yer alırlar. Örneğin atom altı parçacıklar gerçekten vardırlar. Her ne kadar gözlemlenemeseler de. (Elektron gözlemlenmemiştir, tıpkı bir jetin gökyüzünde bıraktığı buhar izi gibi bir iz bıraktığı görülmüştür. Ama elektronun kendisi o kadar küçüktür ki, biz ona baktığımızda gözümüzden bile etkilenir ve yer değiştirir. Neyse, bu ayrı bir konu.)

Araçsalcılara göre ise bilimsel kuramların önemi, onların yararlı olmasında yatar. Yani bilimsel bir kuramın koyutladığı nesnelerin gerçekten var olup olmaması önemli değildir.

Şimdi elbette böylesine bir ikiye bölme biraz kaba oldu. Daha farklı düşünen bilim felsefecileri de var.

Örneğin yerçekimi yasasına bakacak olursak, malum, Newton’un üç devinim ve bir kütleçekimi yasasına dayanır tüm sistemi: (3m + 1g). Yerçekimi yerine kütleçekimi demekse her halükarda daha doğrudur. Bu kuram ile yalnızca nesnelerin neden düştüğü değil, Güneş Sistemi’ndeki daha büyük cisimlerin daha küçük olanları nasıl olup da çektiği de (ki örneğin Güneş etrafında dönerken,Dünya Güneş’e ne kadar yakınlaşırsa, çekim arttığı için o kadar hızlı hareket etmeye başlar) anlaşılabilir bir hal almıştı. Üstelik Einstein’ın genel görelilik kuramı ile Newton mekaniğinin tamamen yerle bir edildiği düşünülmez bilim çevrelerinde. Belli boyutlara kadar, yani Yer ve Güneş Sistemi ölçeğinde Newton’ın kuramı hala geçerliliğini korur. Ama aşırı büyük ölçekteki cisimler veya alanlar söz konusu olduğunda Einstein’ın kuramı kullanılır hesaplamalarda. Işığın bükülmesi olgusu da yine Einstein’ın ortaya attığı ve Eddington Deneyi ile doğrulanmış yeni bir öngörüdür.

u2nbdskoeacm1bkizx5f9zoxl34

Günümüzde kimileri tarafından bilimsel kuramlar için küçümsercesine “yalnızca bir teori!” İfadesi kullanılıyor. Örneğin “yerçekimi yalnızca bir teoridir!” Denebiliyor.

Yerçekiminin “yalnızca” bir teori olduğu iddiası, bilime nasıl baktığınıza bağlı. Ben şahsen bir teori için “yalnızca” nitelemesini kullanmazdım. Zira teoriler/kuramlar bizim keyfimize göre ürettiğimiz, kafadan attığımız fikirler değildir. Deney ile yanlışlanabilir ya da doğrulanabilirdirler. Gerçeklerle ilgili olarak bir şeyler söylemek iddiasındadırlar. Mevcut olguları en doğru açıklayan ve henüz gözlemlenmemiş olgulara ilişkin öngörülerde bulunan bir kuram daha kabul edilebilirdir. Yoksa “yalnızca” bir teori diye, lokantada sipariş verir gibi canımızın istediği teoriyi seçmeyiz.

Zamanında Dünya’nın yuvarlak olduğunu savunanlar herhalde Dünya’nın düz olduğunu savunanlarla yalnızca “kişisel kanaat” düzeyinde ayrışmıyorlardı. 1902 yılında çekilen film, Dünya’nın yuvarlak olduğu düşüncesini destekledi, yıllar sonra uzaydan çekilen fotoğraflarsa söz konusu kuramı doğrulayacak ampirik kanıtları sağlayacaktı. Filmleri ilgi çekmeyen, izlenmeyen Georges Méliès ise Paris’teki Montparnasse Tren İstasyonu’nda bir dükkan açıp ölümüne dek çocuklara şeker ve oyuncak satacaktı.

Film sadece 12 dakika, izleyin bence. Buyrun…

Hazırlayan: Tamer Ertangil

Yazar: Konuk Yazar

Bu içerik bir konuk yazar tarafından üretilmiştir. Siz de sitemizin konuk yazarlarından biri olabilirsiniz. Yapmanız gereken tek şey, kaleme aldığınız bilimkurgu temalı makale ve öykülerinizi bilimkurgukulubu@gmail.com adresine göndermek. Editör onayından geçen yazılarınız burada yayımlanıp binlerce okurun beğenisine sunulacaktır. Gelin bu arşivi birlikte büyütelim...

İlginizi Çekebilir

dinozor-goktasi-belgesel

Dev Bir Göktaşı Dünya’ya Çarpsa Hayatta Kalabilir miydik?

Geçmişte oldu, gelecekte olmaması içinse hiçbir neden yok! Dinozorları yok eden o devasa göktaşı bugün …

Bir Cevap Yazın

Bilimkurgu Kulübü sitesinden daha fazla şey keşfedin

Okumaya devam etmek ve tüm arşive erişim kazanmak için hemen abone olun.

Okumaya Devam Edin