Bilim & Teknoloji

Beyaz Saray‘ın Teknoloji ve Bilim Araştırmaları Ofisi ilginç bir toplantı düzenledi: Bilim insanları, bilimkurgu yazarları, sanatçılar, mühendisler ve politika belirleyiciler, insanlığın Güneş Sistemi’ne nasıl yerleşebileceğine dair teoriler ortaya koymak üzere bir araya geldiler. Şubat ayında düzenlenen çalışmaya “Uzayda Yuva” adı verildi. Bütün ulusa bilimkurgu aracılığıyla ilham veren bu toplantının öncül amacı, insanlı uzay yolculuklarının bizi komşu gezegenlere nasıl götürebileceği ve daha uzun …

Olağan dışı davranışları, şempanzelerin dini ritüeller sergilediklerini gösteriyor olabilir mi? Pek çok medeniyetin binlerce yıldır dini ritüel olarak anıt dikmesine benzer davranışlar sergileyen şempanzeler, bir çeşit inanç sisteminin ilk evrelerini yaşıyor gibi görünüyor. Batı Afrika’daki şempanzelerin düzenli olarak ağaçların içindeki boşluğa taş fırlattığı gözlemlendi. Yığın halinde biriken bu taşlar işlevsel görünmüyor, ancak bir inanç sisteminin ilk safhalarındaki ibadetlerin bir örneği olabilir. Araştırmacılar, şempanzelerdeki söz konusu “gizemli” davranışların incelenmesiyle, beşeri …

Daha çok uzayın ortaya çıkışıyla ilgili modellere ayırdığımız yazımızın bu bölümünde ele alacağımız son teori AdS/CFT Dualitesi olarak adlandırılıyor. Biraz tuhaf bir isim. Dilerseniz bu ismin nereden geldiğini kısaca açıklayalım. 1917 yılında Willem de Sitter (1872–1934) adlı Hollandalı bir fizikçi, Einstein denklemlerine her noktasında pozitif bir eğiriliğe sahip bir uzay içeren bir çözüm bulmuştu. (Bu tıpkı bir küre yüzeyine benzeyen bir uzaydır.) Willem …

İnsanoğlu tarih boyunca hep düşünmüş, sorgulamış ve merak etmiştir. Bilim, böyle doğmuştur. “Acaba bu madde neyden yapıldı?”, “Bu maddenin en küçük yapıtaşı nedir?” vesaire… Antik Yunan’dan beri süregelen bu merak sayesinde bilim her konuda çağ atlamıştır: Fizik, kimya, biyoloji, astronomi, jeoloji… 17-20. yüzyıllar arası – özellikle kimyada ve atom teorisinde – muazzam keşifler yapılmıştır. Bugün atomlar hakkında bildiklerimizin çoğunu bu …

Bir matrisin içinde mi yaşıyoruz? Geçen yazıda sözünü ettiğimiz Kuantum Grafiti kuramına benzer fikirler 90’lı yıllarda sicim kuramcıları tarafından da ileri sürülmüştü. Bu modellere “Matris Modelleri” denmesinin nedeni, kuramın denklemlerinin sayı tablosu anlamına gelen “matrislere” dayanıyor olması… Çoğumuz matris sözcüğünü Wachowski Kardeşler‘in meşhur filminde duyduk. Filmi izledikten sonra matematiği iyi olan  bir arkadaşımıza “matris nedir?” diye sormak kaçınılmaz olmuştu. O da matrislerin özellikleri ve doğrusal denklem sistemlerinin …

Ta antik çağlardan beri evreni anlamaya ve anlamlandırmaya çalışıyor, işleyişini bilimsel bir düzlemde açıklamaya çabalıyoruz. Elbette bu kolay değil. Çünkü içinde bulunduğumuz bu muazzam evren, insan için pek çok sürpriz ve gizem barındırıyor. Hiç kuşkusuz bu gizemlerden biri de kara delikler… Kara deliklerin bilimsel tarihi 18. Yüzyıl sonlarına kadar uzanıyor. Fakat 20. Yüzyıl’ın başlarında ve özellikle Albert Einstein‘ın genel görelilik …

Araştırmacılar bütün bir tavşan beynini muhafaza etmeyi başardılar. Bundan önceki yazılarımızdan da anlaşılabileceği üzere beyne karşı özel bir ilgimiz var. Yine bir makalemizde insan beynini bilgisayara kopyalamaya çalışan Randal Koene adlı bir bilim insanına değinmiştik. Fakat durum bu sefer biraz daha basite indirgenmiş bulunmakta. İnsan beynine henüz geçemesek de araştırmacılar beyin aktarımının önünü açabilecek bir buluşa imza attılar. Beyindeki nöronların her birini muhafaza etmeyi …

Uzayın ortaya çıkışına dair ele alacağımız ilk çalışma, 2008 yılında Tomasz Konopka, Fotini Markopoulou ve Lee Smolin tarafından ortaya atılmış olan Kuantum Grafiti kuramı. Kuramın ismi sadece bir şakadan ibaret. Kuramcılar aslında yeni bir kuantum gravite (yerçekimi) kuramı oluşturmak üzere yola çıktıklarını söylüyorlar. (Grafiti~Gravite). Özetle kuram, uzayın ortaya çıkmasını evrenin faz geçişiyle açıklıyor. Kurama göre, nokta benzeri taneciklerin oluşturduğu bir ağdan ibaret olan evren, başlangıçta bütün taneciklerin birbiriyle bağlantılı olduğu yüksek …

Uzun bir süre önce, uzayın derinliklerinde devasa yıldızlar tarafından geride bırakılan iki kara delik yavaşça birbiriyle birleşmeye başlamıştı. Bu iki kara delik, 1.3 milyar yıl öncesine kadar sarmal hareketlerle birbirlerine yaklaştı ve birbirleri etrafında ışık hızının yarı hızında dönmeye başladı, ta ki sonunda birleşene kadar. İki kara deliğin bu hareketi evrene titreşimler gönderdi: Kütle çekim dalgaları… Bu dalgacıkları 5 ay önce gözlemleyebildik. Böylelikle fizikçiler, …

Gelin hep birlikte mevcut bilimsel bulgulardan yola çıkarak Güneş Sistemimizdeki çeşitli gezegen ve uyduların yaşama ne kadar elverişli olduklarına dair bir fikir yürütmece gerçekleştirelim. Bildiğiniz üzere, Dünya dışındaki gezegen ve aylardan 30 kadarı, son 40 yıldır robot araçlarla ziyaret edilmiş, yakından fotoğrafları çekilmiş ve haklarında oldukça ayrıntılı veriler toplanmış haldedir. Dilerseniz Merkür‘den başlayalım. Yüzey sıcaklığı, atmosferinin yokluğu ve gece ile …