Uzaydaki Büyük Düşmanımız: Toz

H.G. Wells’in War of the Worlds romanında, Dünya’ya saldıran Marslıları durduran şey insanlığın silahları veya direnişi değil, mikroskobik canlılardır. O kadar ileri bir teknolojiye erişmiş Marslıların Dünya’nın mikroplarına bir önlem almamasını garipsemeyin; zira 2017 tarihli Alien Covenant filminde bile başka bir gezegene inen insanlar mikroskobik tehlikeleri düşünmeden, koruyucu giysileri olmadan çıkmadı mı gemiden?

İnsanlığın uzayda yayılmasının önündeki en büyük tehlike küçük şeyler. Bunların canlı olmasına gerek de yok; mesela toz. G. Altov ve J. Juravleva’nın yazdığı Evrenin Türküsü (Ballada o Zvezdah) romanında ışık hızında giden gemi uzay tozları tarafından yavaş yavaş yenmeye başlar. Kozmonotlar buna bir çözüm bulmak zorundadır. Arthur. C. Clarke’ın Susuz Deniz (A Fall of Moondust) romanında ise Ay’daki bir toz denizi üzerinde giderken sarsıntıyla dibe kayan bir aracın yüzleştiği sorunlar anlatılır.

Büyük hızlar söz konusu olduğunda toplu iğne boyutundaki toz tanesi ölümcül bir tehlikedir. Ay’daki tozun yarattığı tehlike ise hızdan kaynaklanmıyor. Bunlar Dünya’daki tozdan farklı. Çin’in Ay yüzeyinde ilerleyen robotu birden durduğunda akla birçok ihtimal geldi: Uzaylılar, başka bir ülke tarafından sabotaj veya üzerine bir asteroit düşmesi. Ama en güçlü aday Ay tozuydu. İlk Ay görevinde de astronotların giysilerine sızan, Ay modülünün içine dahi giren bu toz Ay’daki görevlerin, madencilik, enerji üretimi veya üs kurma planlarının önündeki en büyük engel. Bu soruna henüz çözüm bulunmadı.

Ay tozlarını birçok bıçağı olan nanorobotlar gibi düşünün. Bunlar uzay giysilerindeki kevlar katmanını bile kolayca geçti. Milyarlarca yıldır asteroitlerle dövülen Ay yüzeyindeki tozlar sert ve keskin. Ayrıca toksik. 1969-1972 görevlerinde Ay’dan 382 kilogram Ay taşı ve tozu örneği getirildi. Fareler üzerinde yapılan deneylerde bu tozun canlı organizmaların içine girdiğinde zararlı olduğu görüldü. Belki de NASA’nın Ay’a insanlı görevlerinin sona ermesinin nedeni, bu soruna henüz çözüm bulunamamasıdır. Apollo 17 ile Ay’a son ayak basan astronot Harrison Jack Scmitt, Ay yüzeyindeki çalışmalarının ardından hastalanmıştı. Bunun nedeni giysisine ve aracına giren gri madde, yani Ay tozuydu.

Ay üzerinde koloni kurulacaksa en iyi seçenek şehirlerin lav tüpü denen mağaralarda yapılması ama Ay tozu şu anki teknolojimizle yapılacak bütün kubbeleri delebilecek, zarar verebilecek durumda. Sadece kubbe altı değil, Ay üzerine çıkacak her türlü araç ve insan da koruyucu önlemlere rağmen tehlikede olacaktır.

Ay tozunun avantajları da var: Ay’daki insanların ihtiyaç duyacağı gereçlerin, conta gibi malzemelerin Dünya’dan getirmek yerine üç boyutlu yazıcılarla Ay tozundan elde edilmesi planlanıyor. Bu konuda araştırmalar devam etmekte. Yerçekimsiz veya düşük yerçekimli ortamda çalışacak, Ay tozunu kullanacak 3D yazıcılar üzerine çalışmalar sürüyor. Bu başarılırsa sürekli malzeme sevkiyatına gerek olmayacak.

Toz evrenin her yerinde var. Ay yüzeyinde atmosfer yok denecek kadar az, ama yoğun atmosfere ve fırtınalara sahip. Sert rüzgarları olan gezegenlerde de toz farklı sorunlar yaratacaktır. Güneş Sistemi’mizdeki en hızlı rüzgarlar Neptün’de. Rüzgarı yavaşlatacak yeryüzü şekillerinden mahrum Neptün’de yüksek hızlı tozlar küçük mermiler kadar ölümcül.

Toz deyince Satürn’ün garip uydusu Iapetus’tan da bahsetmek lazım. Bu uydu bir cevize benzer. Uyduyu çevreleyip iki yarımküreye ayıran bir çıkıntı vardır. Ying ve Yang gibidir. Bir tarafı beyaz, bir tarafı siyahtır. Siyah tarafının sırrı uzun zaman çözülemedi; cevap tozdu. Satürn’ün çevresinde ise gördüğümüz halka haricinde bir de toz halkası var. Iapetus’un bir tarafı sürekli bu halkadan gelen toz etkisi altında. Iapetus’un bir başka ilginç özelliği de Star Wars’taki Ölüm Yıldızı’na benzemesidir.

Kapak resmi: Micro Universe – Cestica (DeviantArt)

Hazırlayan: Orkun Uçar