Omelas: Bugün, Yarın ve Daima Bilimkurgu

Jülide Kayaş ve İsmail Yamanol‘un hazırlayıp sunduğu Omelas, her on beş günde bir Açık Radyo‘da dinleyicileriyle buluşuyor. Program, adını Ursula K. Le Guin’in unutulmaz öyküsü “Omelas’ı Bırakıp Gidenler“den alıyor ve her bölümüyle belirli bir döneme ve temaya yoğunlaşıyor. Bilimkurgunun ortaya çıkışı, gelişimi, çağdaş toplumdaki yeri hakkında yazarlar, konular, sanat yöntemleri ve akımlar üzerinden çeşitli bilgilerin paylaşıldığı programda tarihsel bir perspektif de gözetiliyor.

Her on beş günde bir salı, 15.30’da yayımlanan Omelas, aktardığı ilginç anekdotları, zihin açıcı bilgileri, tarihi dokunuşlarıyla bilimkurgunun uygarlığımız nezdindeki yolculuğunu gözler önüne seriyor. Programın geçmiş bölümlerini hem Spotify hem de Açık Radyo kayıt arşivinden dinleyebileceğiniz gibi aşağıdan da düzenli olarak takip edebilirsiniz.

Programla ilgili her türlü görüş ve önerinizi programomelas@gmail.com e-posta adresine iletebileceğinizi lütfen unutmayın.

İyi dinlemeler!

Omelas [01] Başlarken

Yayın Tarihi: 9 Mayıs 2023

Jülide Kayaş ve İsmail Yamanol, programın bu ilk bölümünde hem kendilerini hem de Omelas’ı dinleyicilerine tanıtıyor, genel yayın akışına dair bilgiler veriyor. Ayrıca programın adına da ilham kaynağı olan Ursula K. Le Guin’in “Omelas’ı Bırakıp Gidenler” öyküsüne yoğunlaşılıyor ve eserin zihinlerimizde yarattığı dilemmaya değiniliyor.

Öte yandan, zaman zaman dillendirilen ve bilimkurgunun bir “kaçış edebiyatı” olduğunu ileri süren görüşlere yönelik eleştirilere ve karşı argümanlara yer veriliyor.

Omelas [02] Nedir Bu Bilimkurgu #1

Yayın Tarihi: 23 Mayıs 2023

İlk programda genel bir giriş yapılmış; programın isminden ve bilimkurgu ile toplum ilişkisinden söz edilmişti. Bu ikinci programda bilimkurgunun nasıl ortaya çıktığından, farklı tanımlarından bahsediliyor ve bilimkurgunun çeşitli dönemleri masaya yatırılıyor.

Bilimkurgu ilk olarak nasıl ortaya çıktı, hangi evrelerden geçti, bu evrelerin ayırt edici nitelikleri nelerdi?

Omelas [03] Nedir Bu Bilimkurgu #2

Yayın Tarihi: 20 Haziran 2023

Jülide Kayaş ve İsmail Yamanol, programın üçüncü bölümünde bilimkurgu tarihinden söz etmeyi sürdürüyor.

Bilimkurguda Yeni Dalga nedir, nasıl ortaya çıkmıştır? Temsilcilerinin ana akım bilimkurguya yönelik eleştirileri hangi noktalarda yoğunlaşmaktadır?

Siberpunk alt türünün ortaya çıkışına ve yaygınlaşmasına yol açan koşullar nelerdi? Şu an içinde bulunduğumuz “Medya Jenerasyonu” ne anlama geliyor?

Omelas [04] Yerli Bilimkurgu Edebiyatına Giriş: Lukianos’tan Fenni Edebiyata

Yayın Tarihi: 4 Temmuz 2023

Bilimkurgu edebiyatının ülkemizdeki serüvenine giriş yapılan bölümde, Samsatlı Lukianos’tan Tanzimat Dönemi’ne değin bilimkurgunun bu topraklardaki izi sürülüyor.

Dünyanın bilinen ilk bilimkurgu yazarı Lukianos kimdi, nasıl bir hayat yaşadı? Onu bilimkurgu yazmaya iten tarihsel koşullar nelerdi, bilimkurgu ile neyi amaçladı? Bu topraklarda karşımıza çıkan ilk yerli bilimkurgu eseri hangisi?

Omelas [05] Tanzimat Sonu ve Sonrası Bilimkurgu

Yayın Tarihi: 18 Temmuz 2023

Tanzimat Dönemi sonrasında verilmiş yerli bilimkurgu eserlerinin ele alındığı beşinci bölümde dönemin öne çıkan örnekleri masaya yatırılıyor ve haklarında kısa bilgiler aktarılıyor.

Fenni edebiyat nedir? Osmanlı’da hangi bilimkurgu eserleri verildi? Bir dönem yükselişe geçen Osmanlı Ütopyacılığı’nın altında yatan toplumsal ve politik etkenler nelerdi? Bilimkurgu ile habnameler arasında nasıl bir ilişki var?

Omelas [06] Cumhuriyetin Erken Döneminde Bilimkurgu Edebiyatı

Yayın Tarihi: 1 Ağustos 2023

Programın altıncı bölümünde, cumhuriyetin erken döneminde verilen eserlerden ve bu eserlerin yazarlarından söz ediliyor.

Abdülhak Hamit Tarhan’ın 1925’te yayımlanan tiyatro oyunu “Arziler“in yanı sıra, İskender Fahrettin Sertelli’nin ya da bilinen mahlâsıyla Behlül Dânâ’nın “Makineli Kafa”sı ve Vedii Bilgin’in “Rüya mı, Hakikat mı?” eseri masaya yatırılıyor.

Harf devriminden sonra kaleme alınmış ilk yerli bilimkurgu eseri hangisiydi? Cumhuriyetin ilanı yerli bilimkurgu edebiyatımızda nasıl yansıma buldu?

Omelas [07] 50’lerden 70’lere Türkiye’de Bilimkurgu

Yayın Tarihi: 15 Ağustos 2023

Programın bu yedinci bölümünde, 1950’lerden 1970’lere değin verilmiş yerli bilimkurgu eserleri tarihsel bir perspektifle ele alınıyor.

Halikarnas Balıkçısı’nın tefrika hâlinde yayımlandıktan çok sonra gazete kupürlerinden kurtarılarak kitaplaştırılan “Büyük Kukuriko“su bize ne anlatıyor? 50’li yıllar boyunca gerek ülkemizde gerekse dünyada ne tür bilimkurgusal gelişmeler yaşandı? 60’lı yıllarda yerli bilimkurgu edebiyatımız neden duruldu? 70’li yıllar Türk bilimkurgusu için ne anlam ifade ediyor?

Omelas [08] Yakın Dönem Yerli Bilimkurgu Edebiyatı

Yayın Tarihi: 29 Ağustos 2023

Yakın dönem yerli bilimkurgu edebiyatının mercek altına alındığı bu bölümle birlikte yavaş yavaş günümüze doğru ilerliyoruz.

70’lerde başlayıp 80’lerde ayyuka çıkan “bilimkurgu” mu, kurgubilim” mi tartışmasının tarafları kimdi? Zaman içinde dilimize yerleşen “bilimkurgu” sözcüğü nasıl ortaya çıktı? 70’lerden 90’lara değin hangi kitap dizileri okurla buluştu? Özellikle otuz üç kitaplık Metis Bilimkurgu Serisi, bilimkurguya mesafeli okurları ne yönde etkiledi?

Omelas [09] Selim Erdoğan İle Bilimkurgu Üzerine

Yayın Tarihi: 12 Eylül 2023

Omelas’ın dokuzuncu bölümüne yazar Selim Erdoğan konuk oluyor.

Denizatı Vadisi, İkibinseksendört, Gofer Ağacı, Trinidad’ın Dönüşü, Kurbağa Adası, Sabotaj ve Derin Merhamet romanlarıyla tanıdığımız yazar, hem eserlerinin arka planına dair bilgiler sunuyor hem de yerli bilimkurgu edebiyatına yönelik fikir ve görüşlerini bizlerle paylaşıyor.

Omelas [10] Türkiye’de Bilimkurgu Dergiciliği

Yayın Tarihi: 26 Eylül 2023

Antares, X- Bilinmeyen, Atılgan, Nostromo, Davetsiz Misafir… Türkiye, zamanında pek çok bilimkurgu dergiciliği girişimine sahne oldu… Bazısı birkaç adım atıp pes etti, bazısı ise gücünün son damlasına kadar direndi.

Jülide Kayaş ve İsmail Yamanol, Omelas’ın onuncu bölümünde Türkiye’deki bilimkurgu dergiciliğinin izini sürüyor ve bizlere hem tutku hem de fedakarlıkla dolu bir geçmişin kapılarını aralıyor.

Omelas [11] Bülay Doğan ile Özgen Berkol Doğan Bilimkurgu Kütüphanesi Üzerine

Yayın Tarihi: 10 Ekim 2023

Omelas’ın on birinci bölümünde, ülkemizin ilk ve tek bilimkurgu kütüphanesi olma özelliğini taşıyan Özgen Berkol Doğan Bilimkurgu Kütüphanesi konuşuluyor. 2007 yılında Isparta’da kaybettiğimiz genç bilim insanı Berkol Doğan’ın anısını yaşatmak için kurulan kütüphane, bugün kültür sanattan bilim teknolojiye kadar birçok etkinliğin de merkezi konumunda.

Berkol Doğan’ın kardeşi Bülay Doğan‘ın konuk olduğu programda, kütüphanenin üstlendiği misyon ve gelecek hedeflerini kendisinden dinliyoruz.

Omelas [12] Bilimkurgunun Alt Türleri

Yayın Tarihi: 24 Ekim 2023

Bilimkurgu, zaman içinde çeşitli alt türleri kapsayan geniş bir saha hâlini aldı. Bugün onlarca alt tür, bilimkurgunun daha da zenginleşmesini sağlarken aynı zamanda kapsamını da dönüştürüp genişletiyor.

Jülide Kayaş ve İsmail Yamanol, Omelas’ın on ikinci bölümünde bu alt türlere yoğunlaşıyor ve referans niteliğinde bir liste ile karşımıza çıkıyor.

Omelas [13] Mikail Boz ile Bilimkurguda Kıyamet ve Sonrası

Yayın Tarihi: 7 Kasım 2023

Sonumuz nasıl gelecek? Bir sabah kıyamete uyansaydık ne yapardık?

“Kıyamet” ve “Kıyamet Sonrası“, bilimkurgunun en merak uyandıran konuları arasında. Peki ama bu kavramlar bilimkurguda tam olarak ne anlam ifade ediyor? “Sinemada Bilimkurgu ve Kıyamet” kitabının yazarı Doç. Dr. Mikail Boz, tarihsel ve toplumsal bir perspektifle bu olguları masaya yatırıyor ve geleceğe ilişkin bir “umut ilkesi”nin olasılığını araştırıyor.

Belki de bir yenilenme imkânı vardır, belki de geleceğin kıyametçi anlatılarına karşı alternatif bir tarih inşa etmek mümkündür…

Omelas [14] Cem Say ile Yapay Zekâ

Yayın Tarihi: 21 Kasım 2023

Öteden beri bilimkurgunun bir teması olarak karşımıza çıkan yapay zekâ, günümüzün çağdaş teknolojisi ışığında tam olarak ne anlam ifade ediyor? Onu sahiplenmeli mi, yoksa ondan korkmalı mıyız?

“Yeni Dünya Yeni Ağ”, “En Hakiki Mürşit”, “50 Soruda Yapay Zekâ” kitaplarının da yazarı olan teorik bilgisayar bilimcisi ve bilgisayar bilimi profesörü Cem Say, yapay zekânın hem bilimsel hem de bilimkurgusal yansımalarıyla ilgili soruları yanıtlıyor.

Omelas [15] 2. Berkol Bilimkurgu Günleri’nden İzlenimler

Yayın Tarihi: 5 Aralık 2023

Omelas’ın bu bölümünde 2. Berkol Bilimkurgu Günleri’nden izlenimlere yer veriliyor. Özgen Berkol Doğan Bilimkurgu Kütüphanesi’nin geçtiğimiz yıl ilkini düzenlediği Berkol Bilimkurgu Günleri, bu yıl daha da zenginleşen içeriğiyle bir haftaya yayılıyor.

Jülide Kayaş ve İsmail Yamanol, ilk üç gün boyunca edindikleri izlenimleri ve kayda aldıkları röportajları dinleyicileriyle paylaşıyor.

Omelas [16] Bilimkurgu Edebiyatında Öykücülük

Yayın Tarihi: 19 Aralık 2023

Omelas’ın 16. bölümünde bilimkurgu öykücülüğü masaya yatırılıyor. Bilimkurgunun ana akım edebiyata yaklaşmasında önemli bir yeri olan öykücülük geleneği uzun yıllara dayanıyor, devamı dergilerle geliyor. Özellikle Amerika’da, bilimkurgunun altın çağında peş peşe yayımlanan dergiler öykücülüğü desteklerken kült romanların yolunu açıyor, habercisi oluyor. Yerli bilimkurgu öykücülüğüne de değinilen programda, öykü geleneğinin yanı sıra Hugo ve Nebula gibi önemli bilimkurgu ödüllerine dair bilgiler veriliyor.

Yerli bilimkurgu öykücülüğü ne durumda? “Dünyanın gelmiş geçmiş en iyi bilimkurgu öyküsü” hangisi? Günümüz bilimkurgu öykücülüğü hangi mecralarda varlığını sürdürüyor?

Omelas [17] 2 Ocak Dünya Bilimkurgu Günü

Yayın Tarihi: 2 Ocak 2024

Jülide Kayaş ve İsmail Yamanol, güzel bir tesadüf sonucu 2 Ocak Dünya Bilimkurgu Günü’ne denk gelen 2024’ün ilk Omelas’ını hem bu özel güne hem de ünlü yazar Isaac Asimov’a ayırıyor.

Bilimkurgu Günü nasıl ortaya çıktı, bilimkurgu hayranları bu özel günde neler yapıyor? Asimov’un hayatından ilginç bilgilerin de aktarıldığı program, yine bilimkurgu edebiyatının dehlizlerinde gezineceğiniz keyifli bir yarım saat vadediyor.

Omelas [18] Robotların Kısa Tarihi

Yayın Tarihi: 16 Ocak 2024

Omelas’ın bu bölümünde robot düşüncesinin tarihteki izi sürülüyor. Yunan mitolojisinden Fin mitolojisine, Antikitera düzeneğinden Cezerî’nin insan suretli makinelerine dek robotlar düşün dünyamızda var olmayı hep sürdürüyor.

Peki ama robot nedir, tembel canlılar olmasak robotları yine de yaratır mıydık, robot tahayyülümüz nerelerde karşımıza çıkıyor?

Omelas [19] Bilimkurgu Edebiyatında Robotlar

Yayın Tarihi: 30 Ocak 2024

Omelas’ın 19. bölümünde bilimkurgu edebiyatındaki robot kurmacalarının peşine düşüyoruz. Sanayi Devrimi’nin itici gücünü de arkasına alan bilimkurgu edebiyatı, ortaya çıktığı günden beri bizlere çeşitli robot tahayyülleri sunmayı sürdürüyor. Peki ama robotların bilimkurgu edebiyatındaki serüvenini ne kadar iyi biliyoruz?

“Robot” sözcüğü ilk kez hangi bilimkurgu eserinde kullanıldı, erken dönem bilimkurgu edebiyatında robotlar nasıl algılanıyordu, Isaac Asimov’un robot öyküleri bilimkurgu edebiyatında nasıl bir kırılma yarattı?

Omelas [20] Bilimkurgu Sinemasında Robotlar #1

Yayın Tarihi: 13 Şubat 2024

Jülide Kayaş ve İsmail Yamanol, Omelas’ın bu bölümünde de robotları konuşmaya devam ediyor. Bu kez rotalarını beyazperdeye kırıyorlar ve bilimkurgu sinemasındaki robotları mercek altına alıyorlar.

Sinemanın erken döneminde ne tür robotlarla karşılaşıyoruz? Android, droid, siborg tam olarak ne anlama geliyor? Metropolis ve The Day The Earth Stood Still filmlerinin sinema tarihi açısından önemi nedir?

Bu içerik birden fazla sayfadan oluşmaktadır. Aşağıdan devam sayfalarına tıklayarak içeriğin geri kalanına ulaşabilirsiniz.