Klonlar Dünyası

Bilimsel ve teknolojik gelişmeler birçok ahlaki, dini ve en önemlisi yasal sorun çıkaracaktır. Örneğin robotlar modern köleler mi olacak? Bir yapay zekanın yasal durumu ne olacak? Bir kişinin malı mı olacak, hukuk karşısında insan olarak mı tanımlanacak? Kölelik, siyah derililerin insan sayılıp sayılamayacağı tartışmaları tarihsel olarak çok kısa bir süre önceye kadar vardı.

2005 yılı yapımı “The Island” filminde klonlar, bir tesiste gerçek insanların yedek parçası olması için yaşatılıyordu. Klonlar kendilerinin cennet gibi bir adaya gitmek için beklediklerini düşünüyordu. Sağlam bilimkurgu yazarı Robert Bloch‘un kısa bir öyküsünde, insanlar cinayet veya işkence arzularını klonlar üzerinde tatmin ediyordu. Mesela patronunuzu kızdınız, onun klonunu yaptırıp öldürüyorsunuz. Öykünün kahramanı karısını öldürmek istiyordu. Fakat klon yerine gerçeğini öldürdükten sonra yakalanıyordu. Zira klonları öldürmek veya işkence etmek suç değildi.

Bugün robot ve klon teknolojisinin gelişmesindeki en güçlü ticari motivasyon seks… İnternetin gelişmesinde porno sektörünün payını gördük. Robotlar neyse de, klonlar seks kölesi olarak kullanılırsa ne olacak? Seks dışında işin içinde insanlar hastalıklı isteklerini de klonlar üzerinde tatmin edebilir. İşkence, cinayet, avlama, ölümüne mücadeleler…

Arenalarda klon kıyımları yaşanacak. Klon avlama sporu olacak. Klonlar ve yapay zekaların yasalar karşısında hak elde etmesi de birçok sorun çıkaracaktır. Mesela klonunuz yapılırsa mallarınızın yarısında hak mı iddia edecek? Çok zengin bir adam kendini klonlattı diyelim, çocukları miras davası açınca ne olacak? Dini açıdan da bazı sorular var… Bir insan klon öldürürse bu cinayet sayılır mı? Klonla sevişmek zina sayılır mı? Bir insan cinsiyeti değişik kendi klonuyla evlenebilir mi? Bir klon cinayet işlerse, kendisi mi, klonlandığı insana mı günah yazar? Klonlar dini yükümlülüklerden sorumlu mudur? Bu konuyu düşünürken dini açıdan çok tartmamıştım ama beyin fırtınası olarak tartıştığımız bir ortamda dindar bir arkadaş klonların dini açıdan insan sayılamayacağını söyledi. Neyse… bu sorular klonlar hayatımıza girdiği zamanın din tüccarlarına sorulur.

Ahlaki açıdan da birçok sorun var. Yasal sorunlarla çok yakın bunlar… Mesela bir klonun malını çalsanız, yasa karşısında hakları yoksa ne olacak? Klonu dövseniz, bıçaklasanız hakları yoksa ne olacak? Klon hakları önemli bir tartışma konusu… Klonlar mal mı, hayvan türünde mi, insan mı sayılacak? Bu üç durumun da kendine özgü sorunları var.

Kişisel görüşüm tıpkı kölelik sorunu gibi klonlar, robotlar ve yapay zekalar haklarını alacaksa bu uzun süreli bir mücadele sonucu olacak. İnsan türü Dünya’yı paylaştığı hiçbir canlının yaşam alanlarına, haklarına saygılı değil, kendi ürettiği teknolojik makine veya organik makinelere de başka türlü davranacağını düşünmek zor. Bazı örnek sorunlar verelim…

• Bir adam kendini klonlattı ama karşı cinste… Bu kadın klonu yasalar karşısında malı. Kadınla, yeni kendi klonuyla sevişti. Çocukları oldu. Çocuk büyüdü, annesini öldürdü. Buradaki yasal sorun bir mala zarar vermek. Ahlaki açıdan annesini öldürdü. Dini açıdan ruhu olmadığı kabul edilen bir şeye zarar verdi. (Tabii adamın cinsi sapıklığı söz konusu ama yasal olarak yine malı.)

• Adam bir nedenle kendini klonlattı. Bir gün eve geldi, klonuyla karısı onu aldatıyor. Boşanma davası açtı ama yasa diyor ki, klon insan değil. O nedenle aldatma sayılmaz.

• Adam çok zengin, kendini klonlattı. Kendisi ölürken, bütün malını mülkünü klonuna bıraktı. Çocukları dava açtı.

• Bir adam kendini klonlattı. Düşmanı onu öldürmek isterken klonunu öldürdü. Yasa karşısında klonu öldürmenin cezası sadece mala zarar vermek ama hedefteki adam esas niyetin kendisi olduğunu, yani cinayet maksadıyla mala zarar verildiğini kanıtladı, yasa ne karar verecek?

Bunlar ve benzeri teknik açıdan birçok detayı olan binlerce sorun oluşacaktır.

Hazırlayan: Orkun Uçar