Bilimkurgu Kulübü Bu Sitede Gelecek Var!
Geleceğimize ışık tutan fütüristler dizisinin bu üçüncü yazısında 1976 doğumlu bir tarihçi olan Yuval Noah Harari’nin düşünce dünyasını ele almak istiyorum. Kendisini tarihçi ve filozof olarak tanımlayan yazarı, geleceğe dair kritik insani ve sosyal meseleleri kitaplarında akıcı bir üslupla ele alması nedeniyle fütüristler yazı dizime dahil ettim.
2002’de Oxford Üniversitesi’nde tarih doktorasını tamamlamış olan Yuval Noah Harari, halen Kudüs İbrani Üniversitesi Tarih Bölümü’nde dünya tarihi dersleri veriyor. Yazarın Türkçe’ye de çevrilmiş;
- Hayvanlardan Tanrılara: Sapiens,
- Homo Deus: Yarının Kısa Bir Tarihi ve
- 21. Yüzyıl İçin 21. Ders
isimli üç kitabı bulunuyor.
Harari ülkemizde ‘Havyanlardan Tanrılara: Sapiens’ isimli kitabıyla tanındı. Kitapta özellikle Neandertal’lerin modern insanlarla karşılaştırmalı olarak anlatıldığı bölüm ilgimi çekmişti. Yazara göre Homo Sapiens mit yaratma ve onlara inanabilme becerisi sayesinde Neandertal’lere üstün gelmiştir. Bu sayede atalarımız büyük topluluklar oluşturabilmiş ve savaşlarda sayısal üstünlük sağlayarak diğer türleri alt edebilmiştir. Ayrıca, Neandertal’lerin zihinsel ve bedensel yetenekleri bakımından modern insanlardan hiç de geri olmadığı benim açımdan ilginç ve şaşırtıcı bir bilgiydi.
Homo Deus: Yarının Kısa Bir Tarihi kitabında ise yazar okurları dünya tarihinde kapsamlı bir seyahate çıkarıyor ve izleyen sayfalarda yeni gelişen teknolojilerin insanlığa olası etkilerini ele alıyor. Yazar gelecekte, dünyadaki en yüce varlık olarak gördüğümüz insanın değerinin, biyoteknoloji ve bilgi teknolojilerindeki gelişmeler nedeniyle aşınabileceğini ifade ediyor. Teknolojide yaşanan gelişmelerin toplum üzerinde yaratabileceği etkileri farklı kaynaklardan takip ettiğimden kitabın geleceğe odaklanan son bölümünde tartışılan konuların özgün olmadığı söyleyebilirim. Öte yandan yazarın, insanlık tarihinin geniş bir panoramasını başarıyla çizdikten sonra, geleceğimizi şekillendirebilecek trendleri akıcı bir üslupla işlemesinin değerli olduğunu belirtmek gerekiyor.
Yuval Noah Harari son yayınlanan 21. Yüzyıl İçin 21 Ders kitabında ise Homo Deus: Yarının Kısa Bir Tarihi kitabından farklı olarak geçmiş yerine günümüzden başlayarak geleceğe doğru bir bakış atmış. Kitapta, liberalizm, iş piyasası, özgürlük, eşitlik, milliyetçilik, din, Tanrı, göç, terörizm, savaş, laiklik, bilimkurgu, eğitim gibi her biri ayrı birer kitabın konusu olabilecek meseleler hakkında ilgi çekici tartışmalar bulunuyor.
Kitapta yer alan 21 ‘ders’ teknolojik zorluk, siyasi zorluk, umut ve umutsuzluk, hakikat, direnç başlıklarını taşıyan beş kısım altında gruplanmış. Yazarın otomasyonun doğurduğu işsizlik riskini, büyük veriye sahip olmanın devletlere ve şirketlere sağladığı avantajı ve dinlerin dünyevi sorunlara ne ölçüde çözüm olabildiğini tartıştığı bölümler özellikle ilgimi çekmişti.
Kitabın bilimkurgunun ele alındığı bölümünde yazar bilimkurguyu “21. yüzyılda belki en önemli sanat türü” olarak niteliyor ve birçok bilimkurgu filminde zekayla bilincin karıştırılmasını eleştiriyor. Bu bağlamda bilimkurgunun bilimsel ve toplumsal gerçekleri ele alırken daha sorumlu davranması gerektiğini belirtiyor. Yapay zekânın küçük bir azınlığının kontrolünde olmasının doğuracağı tehlikelere işaret eden yazara göre yapay zekânın geleceğini ele alırken Karl Marx hâlâ Steven Spielberg’e kıyasla daha iyi bir kılavuz. Yapay zekâlı androidlerin insanlarla eşit haklar talep etmesini konu alan Ogox isimli ilk romanımda ben de, konuyu ekonomik temellere dayalı olarak işlemiştim, dolayısıyla yazarın bu konudaki görüşlerine katılıyorum.
Kitabın sondan bir önceki ‘anlam’ başlıklı bölümünde yazar dinsel, milliyetçi, komünist ve liberal anlatıların bir tür kurmaca olduğunu, bu anlatılara eleştirel bir bakış açsıyla yaklaşılması gerektiğini anlatıyor. Oldukça yoğun bir entelektüel içeriği olan kitapta yazarın son bölümü meditasyona ayırması ve meditasyondan sağladığı faydaları ayrıntılı olarak anlatması kitabın ilgi çekici yanlarından biri.
Çok yönlü bir olan Harari 21. Yüzyıl İçin 21 Ders kitabında çağımızın temel sorunlarını yoğun bir bilgi içeriği eşliğinde tartışmış ve geleceğin ruhunun nasıl olabileceğine dair çarpıcı tespitler yapmış.
21. Yüzyıl İçin 21 Ders kitabı da Homo Deus: Yarının Kısa Tarihi’ne benzer biçimde, teknolojiyle ve sosyal bilimlerle ilgili olanların bilmediği, özgün herhangi bir bilgi içermiyor. Yine de, lüzumsuz bilgilerin her dakika başımızdan aşağıya boca edildiği bir çağda, geleceğimizi şekillendirebilecek önemli meseleler hakkında bizlere keyifli bir ufuk turu yaptırdığı için yazarı tebrik etmek gerekiyor.
