Bilimkurgu Eserlerinde Sıkça Karşılaştığımız 50 Konu Çeşidi

1- Kişi (metaforik olarak) A noktasındayken B noktasında olmak ister. Anlamlı bir engel veya zorlukla karşılaşmadan B noktasına ilerler. Ve son (sıradan olay örgüsü).

2- Yaratıcı kişi üretmekte zorlanır.

a- Yazar tıkanır.

b- Ressam iyi bir şey çizemez.

c- Heykeltıraş iyi heykel yontamaz.

d- Yaratıcı kişinin çalışması eleştirmenler tarafından kötülenir.

3- Yabancı gezegene gelenler yerel kurallar hakkındaki bilgileri hiçe sayar, istemeden kuralları ihlal eder ve bunların sonucunda da cezalandırılır.

a- Bir diplomat ya da kaşif, farklı bir gezegene ulaşır. Yerlilerin kuralları açıklama girişimlerini görmezden gelir ve cezalandırılır.

4- Tuhaf şeyler olur ancak bunların gerçek olmadığı ortaya çıkar.

a- Sonda hepsinin bir rüya olduğu,

b- Hepsinin sanal gerçeklik olduğu,

c- Kahramanın deli olduğu,

d- Kahramanın bir roman yazdığı ve gördüğümüz olayların romanın bir parçası olduğu anlaşılır.

5- Yapay zekâ kontrolü ele alır.

a- Yapay zekâ soykırım yapmaya karar verir.

b- Yapay zekâ insanlığa kurtuluşa erdirir.

c- Yapay zekâ tanrı rolüne bürünür.

d- Farklı yapay zekâlar insanlığa karşı birlik olmaya karar verir.

6- Teknoloji ve/veya modern yaşam insanlığı ahlaksızlığa, yozlaşmışlığa, köleliğe ve çöküşe sürükler.

a- Karakter ya da toplumun tamamı, belirli bir teknolojinin kararları doğrultusunda hareket eder.

b- İnsanlık belirli bir teknolojiye bağımlı hâle gelir.

c- İyi amaçla üretilmiş bir teknoloji kötücül amaçlar doğrultusunda kullanılır.

d- İş hayatı, yeni düzenlemeler sonucunda bir çeşit köleliğe ve baskı aracına dönüşür.

e- Gelişen teknoloji ile birlikte özel hayatın gizliliği ortadan kalkar.

7- Kahraman kötüdür (Hikâyede buna itiraz etmeyiz ama sadece kötü kahramanların hikâyenin ana noktası olmasını istemeyiz).

a- Kötü kişiye “hak ettiği” cezayı alacağı söylenir, bu da sonuç olarak felaketle sonuçlanır.

b- Kötüler bir şekilde belalarını bulur.

c- Kahraman gerçekten korkunç olarak tasvir edilir, ancak bu tasvir sadece yollarının yanlışlığını gördükleri ve kurtarıldıkları son için bir kurulumdur (Ancak korkunçluk hakkında okumak o kadar korkunçtur ki, kurtuluşu görmek için asla sona ulaşamayız).

8- Olay örgüsü ya da karakterler olmadan bir yer tarif edilir.

9- “Beklenmeyen” son ortaya çıkar (Karakterlerin eylemlerinden doğal olarak kaynaklandığı sürece, beklenmedik sonları sevdiğimizi hatırlayın. Ancak, gördüğümüz çok sayıda beklenmedik son arasında, bu listede yer almayanları da içeren birçoğunu oldukça tahmin edilebilir bulduğumuzu unutmayın).

a- Karakterlerin eylemleri, okuyucuyu kendilerini insan olarak kabul etmeye ikna edecek şekilde anlatılır; ancak sonunda insan olmadıkları açığa çıkar.

b- Yaratıklar başlangıçta “haşarat”, “zararlı” veya “canavar” olarak tanımlanır, ancak sonunda gerçekte insan oldukları ortaya çıkar.

c- Yazar, önemli bilgileri okuyucudan gizler ve hikâyenin sonunda bu bilgileri aniden açıklar (Bu potansiyel olarak başarılı bir yöntem olabilir, ancak nadiren kullanılır).

d- Bir kişi şekilsiz bir boşlukta yüzmektedir; sonunda doğar.

e- Bir kişi belirli bir sonuca ulaşmak için zaman yolculuğunu kullanır, ancak planlarını bozan beklenmedik bir durum ortaya çıkar.

f- Hikâyenin temel amacı, yazarın okuyucuya metaforik bir şekilde “He-he, nasıl da kandın ama! Gerçekten böyle bir şey olduğunu düşündün değil mi?” demesidir.

g- Gizemli bir şekilde adlandırılan bir olay gerçekleşecekken (“Bugün Jimmy’nin rapor vermesi gereken gündü”), ancak olayın gerçek doğası, ölüm veya başka tatsız bir durum içerdiğinde, hikâye sona kadar gizemini korur (Bu yaklaşımı kullanmak, birçok klasik bilimkurgu hikâyesinin tercih ettiği bir yöntemdir ve bunun bir nedeni, okuyucunun sıkılmamasını sağlamaktır. Diğer bir neden ise, genellikle olayların nasıl gelişeceğini önceden tahmin edebilmemizdir, bu da durumu can sıkıcı hâle getirir).

h- Gelecekte bazı sıradan şeyleri yapmak için resmi bir hükümet izni gereklidir, ancak iznin hangi şey için gerekli olduğu (genellikle) hikâyenin sonuna kadar ortaya çıkmaz.

i- Karakterler spekülasyon yapar (genellikle şakayla karışık olarak): “Ya X evren için doğru olsaydı?” (Örneğin: “Ya evren bir simülasyonsa?”) Sonunda, X’in doğru olduğunu ima eden bir olay olur.

j- Hikâyedeki karakterler (genellikle uzak gelecekte ve/veya yabancı bir gezegende), okuyucunun fark etmesi amaçlanmayan “Hyoo Manz” (*humans, insanlar) veya “Pleja Lejyonları” gibi modern İngilizce kelimelerin veya ifadelerin fonetik karşılıkları veya varyasyonları olan ifadeler kullanır; sonunda, sürpriz bir bükülme, 20. / 21. yüzyıl İngilizce konuşanlar ile bir bağlantı olduğunu ortaya çıkarır.

10- Geleceğin feodal ya da imparatorluk benzeri galaktik yönetimleri betimlenir.

a- Taht kavgaları boy gösterir.

b- Sahip olduğu kaynaklar bakımından değerli bir gezegeni elde tutma mücadelesi yaşanır.

c- İmparatorluk yönetimi ile bazı gezegenler, koloniler ya da muhalif/isyankar örgütler arasında çatışmalar ortaya çıkar.

d- Bir gezegenle ya da koloniyle iletişim kesilir.

11- Bilim insanı kendini denek olarak kullanır.

12- Kötü ve etik dışı davranışlarda bulunan bir doktor, masum hastalar üzerinde tıbbi deneyler yapar.

13- Geleceğin sıra dışı yönetim biçimlerinden ve toplum modellerinden söz edilir.

a- Gelecekte, suçlular bugün olduğundan çok daha sert bir şekilde cezalandırılır.

b- Gelecekte ceza her zaman suça uygundur.

c- Karakterin, anayasada olağandışı cezaları yasaklayan değişiklikten haberi olmadığı anlaşılır ve bu nedenle cezaların olağandışı bir şekilde ekstra zalimce olacağı varsayılır.

d- Gelecekte, sosyal kredi sistemine benzeyen ancak çok daha katı şekilde uygulanan derecelendirme modelleri yürürlüktedir.

14- Kahraman, birinden ya da birilerinden mistik tavsiyeler alıp maceraya girişir.

15- Hikâye tamamen veya kısmen bir FRP oyununa veya dünyasına dayanır.

a- Hikâye, bir FRP karakterinin köken hikâyesidir ve bir maceracı grubuyla bağlantı kurmasıyla sonuçlanır.

b- Rol yapmayı seven bir grup gerçek dünya insanı kendilerini FRP dünyasına taşınmış bulurlar.

16- Bir uzaylı veya yapay zekâ/robot/android, sözde komik etki için insanların tuhaf alışkanlıklarını gözlemler ve taklit eder.

a- Uzaylı veya YZ, akıcı bir şekilde İngilizce konuşur ve çeşitli İngilizce deyimlere tamamen aşinadır, ancak insan biyolojisine ve/veya seks veya şiddet gibi kavramlara ve/veya bazı belirli son derece yaygın İngilizce kelimelere (“kedi” gibi) tamamen yabancıdır.

b- Uzaylı veya YZ her şeyi kelimesi kelimesine alır.

c- Uzaylı ya da yapay zekâ yerine, gelecekteki insanlar, geçmişte insanların kullandığı saçma şeyler (genellikle içten yanmalı motorlar dâhil) hakkında yorum yapar.

d- Mekanik bir varlık insansı özellikler kazanabilmek için uğraşır.

17- İlk temaslara, uzay yolculuklarına ve sonuçlarına odaklanılır.

a- İlk temasın olumlu ya da olumsuz sonuçları aktarılır.

b- Karakter (insan ya da uzaylı), zorunlu olarak ya da yanlışlıkla yabancısı olduğu bir gezegene ulaşır.

c- Karakter, bu yabancı gezegende avlanılmaya çalışılır.

d- Karakter, bu yabancı gezegende tıbbi araştırmaya maruz kalır.

e- Karakter, bu yabancı gezegende hayvanat bahçesi gibi bir ortama kapatılır.

f- Karakter, bu yabancı gezegende tanrı muamelesi görür.

g- Karakter, iki uygarlık arasında savaş çıkmasına yol açar.

h- Karakterlerin Adem ve Havva olduğu ortaya çıkar.

i- İçinde yaşanılan ortamın bir uzay gemisi olduğu anlaşılır.

j- Başka dünyalar yaşama uygun hâle getirilmeye çalışılır. Bazen bu işlem sırasında yerel canlılar ile beklenmedik gelişmeler yaşanır.

k- Karakter ya da karakterler, uzun uzay yolculukları sırasında psikolojik sorunlar yaşar.

l- Karakter ya da karakterler, yeni ulaştıkları gezegene uyum sağlamakta zorlanır. Gezegene dair sürekli yeni ve bilinmeyen gerçekler açığa çıkar.

m- Uzay yolculuğu sonunda hayali kurulan amaca ulaşılamaz, her şey tersyüz olur.

n- Uzayda gizemli bir yapı, cihaz ya da hazine keşfedilir. Sırrına ulaşmak/elde etmek için çaba gösterilir.

o- Uzaydan Dünya’ya gizemli bir uzay gemisi, cihaz ya da sinyal (mesaj) ulaşır. Gezegenin ve canlıların üzerinde etkileri olduğu ortaya çıkan bu gelişme karşısında araştırmalara girişilir.

p- Uygarlıklar arasında iletişim kurma çabasına odaklanılır. Bazen yanlış anlamalar sonucu istenmeyen durumlar ortaya çıkar.

r- Karakter ya da karakterler derin uykudan uyanır/uyandırılır.

s- Uzay gemisine yabancı bir canlı musallat olur ya da mürettebat vahşileşir.

t- Dünya’daki yaşamı gelişmiş uzaylıların yarattığı ortaya çıkar.

18- Kahraman bir sistemden, şirketten, topluluktan ya da devletten intikam almaya girişir. Bazen intikam arzusunun odağında nüfuz sahibi bir kişi de olabilir.

19- Bazı karakterler teknolojik bir yeniliğin hayata geçmesinden yanayken, diğerleri doğal olmadığı için buna karşı çıkar; hikâyenin büyük bir kısmı her iki tarafın ortak argümanlarını tekrarlamalarıyla geçer.

20- A kişisi B kişisine (veya bir oda dolusu insana) C kişisi hakkında bir hikâye anlatır.

a- Sonunda, B kişisinin gerçekten C kişisi olduğu (veya aynı kuruluştan olduğu) ortaya çıkar.

b- Daha sonra A kişisinin gerçekten C kişisi olduğu (veya aynı hedeflere sahip olduğu) ortaya çıkar.

c- Ayrıca sonunda tüm hikâyeye farklı bir ışık tutacak ironik bir durum ortaya çıkar.

21- Politikaları yazarınkinden farklı olan insanlar, genellikle hiciv, iğneleme, basmakalıplaştırma ve abartı yoluyla aptal, deli veya kötü olarak gösterilir.

22- Olağanüstü yeteneklere sahip insanlar ya da mutantlar ortaya çıkar.

a- Anlatıcı, süper kahraman hikâyelerinin süper kahramanların gerçek dünyada karşılaşacakları sıradan sorunlara asla değinmediğini iddia eder.

b- Süper yetenekler edinen karakterin hayatı altüst olur.

c- Karakter yeteneklerini gizlemeye çalışır.

d- Karakter, süper kahraman olmaya karar verir.

e- Karakter, yeteneklerinin doğasını anlamaya çalışan kişilerce (başta bilim insanları ve hükümet güçleri olmak üzere) alıkonulur.

f- Süper yeteneklilik toplumda yaygınlaşır. Bu yeteneklere sahip olanlar ile olmayanlar arasında sürtüşme ve mücadele başlar.

g- Süper yeteneğe sahip kişi ya da kişiler, bir sistemin ya da grubun maşası hâline gelir.

h- Teknolojik takviyelerle üstün insanlar ya da askerler yaratılır.

i- Yetenekler alınıp satılabilir.

23- Birisi büyük bir tıbbi ya da teknolojik buluşla ortaya çıkar, ancak bunun öngörülemeyen yıkıcı sonuçları olduğu anlaşılır (Yine bu mükemmel bir olay örgüsü unsurudur, ancak hikayenin tüm amacı bu olduğunda genelde heyecanlanmayız).

a- Tam tersi olacak şekilde, bazen bir buluş ya da icat tarihten silinir, onu tekrar hayata geçirebilmek mümkün olmaz, bu da büyük bir çöküşe ya da gerilemeye yol açar.

b- Doğa yasalarından birinde ya da hepsinde birtakım anomaliler yaşanır.

c- Evrim süreci aşırı hızlanır ya da tersine döner.

d- Beklenmedik doğa olayları ortaya çıkar.

e- Ölümsüzlük ya da uzun ömürlülük bulunur ama bu imkândan sadece küçük bir azınlığın yararlanması sağlanacak şekilde yeni ve baskıcı düzenlemeler hayata geçirilir.

24- Sonunda uzaydan ya da gelecekten geldiği anlaşılan gizemli bir karakterin hikâyesi anlatılır.

25- Görünürde fantastik bir dünya tasarımı yaratılır, ancak sonunda her şeyin bilimsel esaslara göre gerçekleştiği öğrenilir.

a- Gelişmiş bir teknoloji sihirden ayırt edilemez.

26- Uzay asansörü, Dyson küresi gibi mega yapılar inşa edilmeye çalışılır.

27- Tuhaf ve gizemli şeyler olur. Bu olaylar devam eder. Hikâyenin yarısından fazlası boyunca. Acımasızca. En ufak bir açıklama bile olmadan. Sadece devam eder.

a- Kahramanın etrafı, açıklamayı bilen ama vermeyi reddeden insanlarla çevrili.

b- Hikâye çoğunlukla gerçeküstü rüya benzeri rastlantısallıktan oluşuyor.

28- Yazar, öbür dünyanın nasıl bir yer olduğuna dair fikirlerini sergiler; bu önermeyi göstermek dışında çok az olay vardır.

a- Öbür dünya bir simülasyondur.

b- Öbür dünya, gerçek dünyadır.

29- Yeni bir iletişim ya da ulaşım yöntemi keşfedilir.

30- Kötü insanlar, kahramanı bağımlılık yapan bir maddeye alıştırır ve sonra fiyatı artırmaya başlayarak kahramanın hayatını mahveder.

31- Ana karakter, hakkında yeterli bilgiye sahip olmamasına ve kötü sonuçlara yol açacağına dair endişelerine rağmen bir plan ya da eylemi kabul eder. Sonra o şeyin kötü sonucu ortaya çıkar.

32- Başrolün ailesi onu anlamaz.

33- Karakter ya da karakterler bazen isteyerek bazen de istemeyerek paralel bir evrene geçer.

a- Karakter, paralel evrendeki kendisiyle karşılaşır.

b- Karakter, paralel evrendeki kendisinin yerine geçmeye çalışır.

c- Karakter, kendi evrenindeki ölümcül bir hatanın paralel evrende de yapılmaması için onları uyarmaya, engellemeye uğraşır.

34- Komedi/satirik bir hikâyede, vampirler ve/veya diğer yaratıklar alenen ortaya çıkar ve oy hakkı gibi hakları talep eder (ya da zorla alır), ancak insanlar onlara karşı önyargılıdır.

35- Hikâyenin sonunda, karakterlerden biri okumakta olduğumuz bu hikâyeyi yazmaya başlar (Genellikle açılış paragrafının bir kısmı ya da tamamı sonunda tekrarlanır). Bu sıradan birinci şahıs anlatımından farklıdır; bu tür hikâyeler genellikle üçüncü şahıstadır ve bu hikâyenin yazılması genellikle bir sürpriz olarak sunulur.

a- İsimsiz bir karakterin sonunda tanrı olduğu ortaya çıkar.

36- Karakterin oynadığı oyuncağın (ya da üzerinde çalıştığı projenin) Dünya ya da Evren olduğu ortaya çıkar.

37- Hikâye, hissedebilen varlıkları öldürmek ya da onları yenmek için oluşturulan stratejilerle ilerler.

38- Bir kişinin ölüm şeklini bir kâğıda yazarak şifreli şekilde tahmin eden bir makine bulunur. Makine asla yanılmaz, ancak çoğu zaman şaşırtıcı veya ironik şekillerde haklı çıkar.

39- Hikâye, bazı yaygın modern Batı güç yapısının tersine çevrildiği bir dünyada geçer ve hikâyenin dünyasında ezilen insanlara sempati duymamız istenir (Bu tür hikâyeler genellikle gerçek dünyadaki baskın paradigmayı pekiştirmekle sonuçlanır).

a- Bu anlamda kadınlar erkeklerden daha fazla güce sahip ve erkeklerin bu kadar ezilmiş olması çok üzücü bir durumdur.

b- Toplumdaki herkes genellikle gey, lezbiyen ya da çift cinsiyetlidir. Bazen heteroseksüellik sapıklık olarak görülür.

c- Beyaz insanlar diğer ırklar tarafından ezilir.

d- Toplum tamamen erkeklerden, kadınlardan ya da çift çinsiyetlilerden oluşur.

40- Karakter ya da karakterlerin dış bir gücün altında hareket ettiği anlaşılır.

41- Unvanlar tamamen bir dizi rakamdan oluşur.

42- Anlatıdaki gerilimi tırmandırmak için masumlar ve savunmasız canlılar tehlikeye atılır.

43- Birisi, olması imkânsız bir olayla karşılaşır. Sonunda, bunun gerçek olduğu ortaya çıkar.

a- Bir karakter, diğer karakterlerin mantıksız, paranoyak ya da açıkça imkânsız olduğunu düşündüğü şeyler söyler, ancak sonunda o karakterin haklı olduğu ortaya çıkar.

44- Bilinç aktarımı, sanal evrenler ve hacker’lar var edilir.

a- Karakter sanal gerçekliğe yüklenir ve çoğunlukla ölümsüz olur.

a- Karakterin sanal bilinci hâlâ olaylara müdahale eder.

b- Sanallaşan karakter, internete yayılarak sistemi amacına uygun şekilde manipüle etmeye çalışır.

c- Bilinçler robotik bedenlere aktarılır.

d- Hacker’lar, sanal alemde bir sistemi hack’lemeye, düzeni yıkmaya, bir gerçeği ortaya çıkarmaya ya da basitçe kendi çıkarına uygun bir eylemi gerçekleştirmeye çalışır.

45- Karakter ya da karakterlerimiz, kendilerini şifre ve bulmacalarla donatılmış kapalı bir mekânda bulur.

a- Bulmacalar çözülerek bir sonraki safhaya geçilir. Çözemeyenler çeşitli tuzaklara yem olur.

b- Karakterler arasında bazen işbirliği bazen çatışma yaşanır.

c- Söz konusu mekânı yaratan ve karakterlerimizi de içine koyanların uzaylılar ya da gizli bir hükümet kurumu olduğu ortaya çıkar.

d- Bulmacaları başarıyla çözenlere ve ölmemeyi başaranlara sonunda bir çeşit ödül verilir. Bu ödül bazen yaşamın değerini kavrama iradesi de olabilir.

46- Bir gezegen istilaya uğrar.

a- Uzaylılar Dünya’yı istila eder.

b- İnsanlar, başka dünyaları istila eder.

c- Robotik istilalar gerçekleşir.

d- Vahşi hayvanlar, mutantlar ya da bir nedenle zekileşen canlılar (virüsler dâhil) denetimi ele alır.

47- Dünya’ya dost canlısı, iyicil bir uzaylı gelir. Kimliğini gizleyerek insanların arasına karışır.

a- Uzaylı, devlet tarafından yakalanmaya çalışılır.

b- Uzaylı, insanlığı bir felakete karşı uyarmaya çabalar.

c- Uzaylı, bir insan ile yakın arkadaş olur.

d- Uzaylı-insan aşkı ortaya çıkar.

e- Uzaylı bir tür kurtarıcıya dönüşür ve insanlığı ileriye taşır.

f- Dünya’ya yerleşen uzaylının kendi türünden kaçtığı anlaşılır.

g-  Uzaylı, kimliğini açık etmeye çalışsa da kimse ona inanmaz.

h- Dünyaya ve insanlara alışma sürecinde uzaylının başına komik olaylar gelir.

48- Bir felakete (apokalips) ya da felaket sonrasına (post-apokalips) değinilir.

a- İnsanlık savaş, psikolojik rahatsızlıklar, hastalıklar, salgınlar veya kötü siyasi liderler ile karşı karşıya kalır.

b- Bunların genellikle uzaylılardan, diğer insanlardan ya da hayvanlardan kaynaklandığı anlaşılır.

c- Salgın ve hastalıkların öngörülemez sonuçları ortaya çıkar.

d- Doğa verimsizleşir, kıtlık yaşanır.

e- Nüfus aşırı artar ya da azalır.

f- Doğal felaketler ortaya çıkar (göktaşı, küresel ısınma, süper volkan, mega tsunami, gama ışını patlaması, süpernova vs).

g- Uzaylı istilası gerçekleşir.

h- Yapay zekâlı robotlar ayaklanır.

i- Bilimsel ya da teknolojik bir deney ters teper.

j- İnsan ömrü aşırı uzar ya da kısalır.

g- İnsanlık yer altı ya da yörünge şehirlerinde/uzay gemilerinde yaşamaya mahkum olur.

49- Zamanda yolculuk yapılır.

a- Bilinçli ya da bilinçsiz şekilde tarih değişikliğe uğrar.

b- Geçmişte bir şeyin değiştirilmesi amaçlanır, ancak değiştirilmek istenen bu şeyin zamanda yolculuk sonucunda ortaya çıktığı anlaşılır (Sonuç nedeni doğurur ya da döngü yaratılır). 

c- Alternatif bir tarih ya da gerçeklik peyda olur.

d- Zamanda yolculuk tüm insanlığın ve hatta evrenin yok olmasına yol açar.

e- Paradokslar yaratılır.

50- Mizaha, kara mizaha ya da hicve başvurulur.

a- Bir eserle açıkça dalga geçmek için parodisi var edilir.

b- Absürt, ekstrem ve abartılı kurgulamalar üretilir.

Zenginleştirerek Çeviren: Şevval Tufan

Kaynak: Strange Horizons, “Stories We’ve Seen Too Often”, Erişim Bağlantısı