Bilimkurgu Kulübü Bu Sitede Gelecek Var!
Samandromeda Galaksisi, Samanyolu ve Andromeda galaksilerinin gelecekteki büyük çarpışmasının sonucudur. Aslında bu olaya çarpışma değil de “kaynaşma” demek daha doğru olur. Tabii hemen heyecana kapılmayın, çünkü iki galaksinin kaynaşması ya da birleşmesi günümüzden milyarlarca yıl sonra gerçekleşecek.
Evren yaklaşık on dört milyar yıl önce oluştuğundan beri hiçbir parçası yerinde durmuyor, oradan oraya savruluyor ve daima hareket ediyor. Gezegenler, yıldızlar ve galaksiler birbirlerinin çekimine kapılıyor. Hatta bir bütün olarak evren genişliyor ve galaksiler de birbirlerinden, dolayısıyla da bizden uzaklara doğru kaçışıyor. Bazı galaksiler o kadar uzaklaşmış durumda ki, onlardan gelen ışığı göremiyoruz bile. Şu ana değin tespit edilen en uzak kuasar olan ULAS J1342+0928, söz konusu muazzam uzaklıklara örnek olarak gösterilebilir. Birçok galaksi bizden uzaklaşıyor. Bu bilgiye, galaksi ışıklarının kırmızıya kayma mertebesini ölçerek varıyoruz. Ancak tümü değil, bazıları da bize doğru hareket ediyor. Örneğin Andromeda Galaksisi, saatte 402.000 kilometrelik bir hızla tam üzerimize doğru geliyor. Bu hız çok yüksek gibi görünse de iki galaksi arasındaki mesafe düşünüldüğünde kavuşma için epeyce bir zaman beklememiz gerekiyor. Aramızdaki mesafe yaklaşık olarak 2,5 milyon ışık yılı civarında. Andromeda’yı terk eden bir ışık ışınının Dünya’ya ulaşması 2,5 milyon yıl sürüyor.
Ancak iki galaksinin bir gün çarpışması kaçınılmaz.
Andromeda Galaksisi, bize en yakın galaksi değil. Bu paye Büyük Köpek Cüce Galaksisi’ne ait. Bu galaksi Büyük Köpek Takımyıldızı’nda yer alıyor. Yerel galaksi kümesinin iki devi olan Andromeda ve Samanyolu’na kıyasla, oldukça küçük bir galaksi. Ne kadar yakın olduğunu şöyle açıklayabiliriz: Güneş’in Samanyolu Galaksisi’nin merkezine (Sagittarius A*) olan uzaklığı, Büyük Köpek Galaksisi’ne olan uzaklığından daha fazla. Yani aynı anda yola çıkan iki gemiden biri Büyük Köpek Galaksisi’ne vardığında, diğeri henüz galaksi merkezine ulaşamamış olur.
Yakınımızda birçok galaksi var, ancak hepsi cüce galaksi. Andromeda ise bizim galaksimizin iki katı büyüklüğünde ve çok daha fazla yıldız içeriyor. Ayrıca son zamanlarda yapılan gözlemler, Andromeda’nın merkezinin iki çekirdekli olabileceğine işaret ediyor. Buna dair kanıtlar, Hubble Uzay Teleskobu’nun Geniş Alan ve Gezegen Kamerası (WFPC) kullanılarak çekilen fotoğraflarla belirlendi. Evet, çarpışmanın olacağı bir gerçek ama bununla ilgili kabuslar görmenize gerek yok. Çarpışma, dört milyar yıl sonra gerçekleşecek, dolayısıyla kıyamet senaryoları için henüz çok erken… Andromeda’nın radyal hızı Vesto Slipher tarafından 1900’lerin başında ölçüldü, o günden beri kaderimizin farkındayız. Amerikalı astronom Vesto Slipher, galaksilerin hızlarını ilk hesaplayan kişiydi. Uzak yıldızlar ve tabii ki galaksilerin uzaklaşma hızları ışık tayflarından hesaplanabiliyor. Bir cismin tayfı kırmızıya doğru kaymışsa, o cisim sizden uzaklaşıyor demektir. Aynı şekilde maviye kayma, yaklaşma anlamına gelir.
Bu çarpışmanın bir ilk olmadığını belirtmek gerek. Samanyolu geçmişte başka galaksilerle de çarpışmıştır. Dahası galaksiler, başka galaksilerle birleşerek büyürler. Şu anda bildiğimiz en büyük galaksi Başak ve Yılan takımyıldızlarının sınırındaki IC 1101’dir. IC 1101, başka galaksileri içine alarak büyümüştür. Şekli bizim galaksimiz gibi spiral değil, küreseldir. Bilim insanları, galaksilerin kaynaştıkça spiral biçimden uzaklaşarak dağınık bir yapıya doğru evrildiklerini söylüyor. Bu nedenle de büyük galaksiler genelde eliptik ya da küresel şekle sahip oluyor. Öte yandan, Terazi Takımyıldızı’nda bulunan Methuselah yıldızının ise bilinen en eski yıldız olduğu düşünülüyor. Bu yıldızın, geçmişteki bir birleşme olayı ile galaksimizin parçası haline geldiği sanılıyor.
Elimizde gelecekteki bu büyük çarpışmaya dair net veriler yok, ancak olabilecekler hakkında tahminde bulunabiliriz. Bizim yaşayacağımız çarpışma, uzayda halen yaşanmakta olan birçok çarpışmaya benzeyecek. Uzayda çarpışmaların her aşamasını görebiliyoruz: Yaklaşan iki galaksi, birbirinin çekimiyle uzamış galaksi kolları, birinin etrafında çiviyle bağlı bir çekül gibi savrulan yıldızdan saçlar ve etrafa dağılmış gaz ve toz bulutları… Bu enstantaneleri birleştirdiğimizde, kafamızda geleceğin bir filmini oluşturabiliriz. Örneğin Yengeç Takımyıldızı’ndaki N.G.C. 2623’e bakabiliriz. Galaksinin dış bölgelerinde bulunan bu yıldızlar, savrulup galaksinin çekim etkisinden kurtularak boşlukta kendi yollarına gidiyor. Böyle yıldızlara “kaçak” ya da “serseri yıldızlar” adını veriyoruz. Kaçaklar, galaksi etrafında dolap beygiri gibi dönüp durmayı bırakıp galaksiler arası boşlukta serbestçe yüzmeye başlar. Yukarıdaki çarpışma fotoğrafına baktığımızda galaksi kollarının dışa doğru açıldığını, rüzgardaki bir atkı gibi iki yana savrulduğunu görebiliyoruz. İşte bu kollar, milyonlarca kaçak yıldızdan oluşuyor.
Çarpışmanın en vurucu anı, çarpışan galaksilerin merkezinde yer alan iki kara deliğin birleşmesi. Birleşme sırasında birçok yıldız kara delikler tarafından parçalanacak veya yutulacak.
Çarpışmalar her zaman çok uzaklarda olmuyor. Örneğin galaksimizin uyduları olan iki küçük galaksi de çarpışıyor olabilir. Güney Yarım Küre semalarını süsleyen Büyük ve Küçük Macellan Bulutları’nın yakın bir zamanda çarpıştıklarına inanılıyor. “Yakın bir zamanda” derken son birkaç yüz milyon yılı kastediyoruz. Bilim insanları, Macellan bulutlarındaki yıldızların aynı yönde ve aynı hızda hareket ettiğini hesapladı. Zaten çarpışma yaşadıkları varsayımı da bu tespite dayanıyor. Büyük ve Küçük Macellan Bulutları, yakın komşularımız arasında yer alan iki cüce galaksi. Büyük Bulut, Dorado sınırlarında bulunan bir takımyıldızda yer alırken Küçük Bulut ise Tucana Takımyıldızı’nda bulunuyor.
