tibbi robotlar

Kurgudan Gerçeğe: Tıbbi Robotlar

Uzun süredir bilimkurgu dünyasında adeta bir tel zımba görevi gören robotlar şimdi de başkalarına tıbbi doktor olarak hizmet edebilecekler. İlk başta hastanede kolileri taşımak veya cerrahlara hassas ameliyatlar için daha az titreyen el hizmeti veren robotlar, yeni dizayn ve programlamaları ile sürekli hasta bakımı ve konuşan hasta bakım kiosku gibi görevleri de başarıyla yerine getirebilecek. Hasta bakım robotları, baktıkları hastanın komutlarını anlayabilecek ve onlara istediği eşyaları sağlayabilecek. Kişisel hasta bakıcılar gibi davranıp yaşlılara yataktan çıkma veya koltuğa oturma gibi konularda yardım edebilecek, istenilen durumlarda gerçek doktorla video bağlantısı kurabilecek. Vecna firmasının kurucularından robotik uzmanı Daniel Theobald, “Sağlık alanında bu tarz teknolojinin kullanımı için birçok fırsat var.Onları görmemiz için sadece etrafımıza bakmamız yeterli” diye belirtiyor .

Robotlar tıbbi doktorluk alanında oldukça yardımcı olduğunu ispatladı. Vgo ve InTouch şirketleri, şehir merkezlerinden uzak kliniklerde, halk sağlık merkezlerinde, okullarda, yolcu gemilerinde, spor müsabakalarında ve hatta küçük hastanelerde revir görevi görebilecek robotlar geliştirdi. Bu teknoloji aynı zamanda tam zamanlı karantina altına alınmış olanlar için veya yatalak çocukların mobil avatarı olma görevi üstlenip okula gitmesini ve arkadaşlarını olduğu yerden görmesini sağlaması için de kullanıldı. Bizi bekleyen en büyük zorluk robotların sağlık sektörüne nasıl en iyi şekilde adapte olacağını belirlemek ve beklentilerle gerçekliği bir şekilde dengelemek olacak. 90’lı yıllarda çıkan perakende endüstrisi ile ilgili bir dergiye baktığımızda gördüğümüz manzara şu şekilde; Sağlık sektörü ikmal zincirini otomatikleştirmek için robotlara yöneldi. GPS teknolojisi ile donatılan küçük mobil üniteler ürünleri istenilen yere ulaştıracak ve sağlık kabinlerini doldurma görevi artık hemşirelere veya başka kişilere kalmayacak.

tibbi robotlar

Wall Street Journal 2012 yılında yayınladığı makalede “Yeni nesil robotların sahip olduğu özellikler şu anda diğer sektörlerde sıkça kullanılan özellikler; akıllı telefonlardan oyun konsollarına ve daha birçok elektronik alette kullanılıyor. Gelişmiş sensörler, ses aktivasyon sistemleri, mikroişlemciler ve daha niceleri. Servis robotları kendi kontrolüne hakim, zeki ve değişen çevre şartlarına adapte olabilecek kapasitedeler. En karışık hastanede bile çalışabilirler.” deniyor. Theobald’a göre bu robotlar ikmal zincirini geliştirmek ve hemşirelerin işlerini rahatlatmak için tasarlandı. “Hastane bütçesinin dağılımı hayal ederken lojistiğin pek de önemli olmadığını düşünürüz, fakat gerçek farklıdır. Bir şeyi bir yerden alıp olması gereken yere götürmek hastane bütçesinin üçte birini kaplayabilir. Hemşireler günde yaklaşık sekiz kilometre yürüyor ve bu süre çalışma sürelerinin neredeyse dörtte biri ile üçte birini kaplıyor. Bu sürenin çoğunu robotlar sayesinde azalttığımızda gerçek işlerine ne kadar zaman ayırabileceklerini bir düşünün.” diye belirtiyor Theobald.

Sağlık sektöründe genelde iki tip robot bulunmakta; birinci tip robotlar QC Bot ve Aethon’s Tugs gibi ikmal ve bakım robotlarıdır. İkinci tip robotlar ise -ki genelde tekerlekli bilgisayar olarak çağrılan- mobil tıbbi arabalardır. Bu modeller genellikle hasta odalarında konuşlandırılmış olup, hastaya yapması gerekenleri belirtmek ve doktor ve hemşirelere tıbbi aletleri sağlamak, gerektiğinde hasta kayıtlarını ekrana getirmek ana görevlerinden biridir. Pediyatri hastaneleri robotları tam performansı ile kullanan hastaneler oldu. Spesifik taleplere göre dizayn edilen robotlar ve belirli karakter şekillerine bürünmüş robot tasarımları, Pediyatri hastanelerinin ilk siparişleriydi. Daha yakın zamanda bu hastaneler çocuk hastaları hastane ortamına alıştırma ve tedavi süreçlerini kolaylaştırma amacıyla kullanıldı. “Robotlarda neredeyse büyüyü andıran bir şey var. Çocuklar robotlara karşı daha açık sözlü oluyor, tedavi süreçlerine etkileyen pozitif bir faktör” diyor Theobald.

Kaliforniya Orange Çocuk Hastanesi robotlarını, acil servisteki çocuk hastaların bakımında yardımcı olması için Newport Beacteki Hoag Hastanesi’ne gönderdi. Bu yüz yirmi santimlik robotlar sayesinde Kaliforniyadaki doktorlar Newport Beach’deki çocuk hastaları ile uzaktan ilgilenebildiler. Kaliforniya Orange Çocuk Hastanesi’ndeki doktorlardan Jason Knight; “Çocuklar için teknoloji havalı geliyor” diye belirtiyor. Jason robotla iletişimini ev bilgisayarı, laptop veya akıllı telefonundan sağlıyor. “Kendimi robot aracılığı ile pediyatri uzmanı olarak tanıttığımda aileler rahatlıyor, çünkü Kaliforniya Orange Çocuk Hastanesinin çocuklarıyla ilgilendiklerini biliyorlar,” diyor.

Robotlar İçin Farklı Kullanım Alanları

tibbi robotlar

Robotlar yukarıda belirtilenlerin dışında başka sağlık hizmetlerinde de kullanılıyor. Medical Futurist bloğu dokuz tane kullanım alanını listelemiş.

  • Mikroptan Arındırma: UV ışınına sahip bir robot odayı normal bir temizlikten daha efektif bir şekilde dezenfekte edebilir. Böylece hastane mikroplarından oluşan hastalıkların önüne geçilmiş olur.
  • Resepsiyon: Robot hastaları hastaneye kabul edebilir, tıbbi geçmişine erişebilir ve birçok dilde hastane içi yönlendirme yapabilir.
  • Cerrahi Destek: Doktor tarafından yönlendirilen robotik kollar ulaşması zor bölgelerdeki ameliyatları, doktor uzakta olsa bile kolaylıkla yapabilir.
  • Uzaktan Tıbbi Erişim: Robotlar uzak bölgelerdeki hastalara veya evden çıkmayan hastalara robotlar aracılığı ile ulaşabilir.
  • İkmal Zinciri yönetimi: Robotlar 180 kiloya kadar taşıma işlemi yapabilir. Stok seviyelerini takip edip, bildirebilir ve hasta odalarına yemek taşıyabilir.
  • Hareket Zorluğu Çeken Hastalar: Bazı robotlar hastaları yatağından veya tekerlekli sandalyesinden çıkarabilir, bunun yanı sıra exoskelaton gibi ürünler kısmi hareket zorluğu çeken hastalar için hareket imkanı sağlayabilir.
  • İlaç İletimi: Mikroskopik ölçekte üretilen robotlar hastaların damarına enjekte edilerek spesifik organların ilacı doğrudan almasını sağlayabilir.
  • Kan Alımı: Robotlar kan alımı için en uygun damarı belirleyebilir ve bunu hemşirenin yapabildiğinin yarısı zamanda yapabilir.
  • Hasta arkadaşlığı: robotik hayvanlar travma geçirmiş hastaları için yakın dostlar olabilir. Bunun yanı sıra çocukların doktorlara daha kolay açılmasını sağlayabilir.

IT blogger’ı Bernadette Keefe‘nin yazısında belirttiği gibi; “Robotlar kişisel bakım gibi hassas işlemleri üstlenmeye başladıkça insanla robotun duygusal ilişkisi felsefi tartışmaların merkezi olacak. Robotların toplum tarafından kabulü konusunda bir sürü bilinmeyen var, hem kişisel ilişki anlamında hem de iş ortamında. Robotların sağladığı rahatlık bazı değişkenlere dayanır; bireysel, kültürel, özel uygulamalar veya endüstriyel bunlardan birkaçıdır. Güven, sağlık alanındaki otomatikleştirmenin çekirdeğini oluşturur ve bu kesinlikle sağlanmalıdır.”

Kritik Bakım Gerektiren Durumlarda Robotlar

tibbi robotlar

Klinik ayarlamaları yapıldığında robotlar bazı durumlarda doktor temsilcisi görevi üstlenebilir, özellikle uzmanlık gerektiren durumlarda yararlı olabilir. Bu özelliği ile kullanılan ilk robot Roomba‘nın yaratıcı olan iRobot firması ve In Touch Technologies ortak ürünü olan RP-VITA‘dır. Robota 501(k) geçerlilik belgesi verilmiştir. Yaklaşık 150 cm olan bu robot hareket özelliği bulunmakla birlikte görsel ve işitsel iletişim sağlayabilen bir platforma sahipti. Ayrıca hasta kayıtlarına kolayca ulaşabilme ve navigasyon sistemi sayesinde etrafını kolayca algılayıp engellere göre kendi kendine haritalandırma yapabiliyordu. iRobot firmasının patronu ve CEOsu Colin Angle 2013’de şu açıklamayı yapmıştır. “FDA tarafından, hastanelerin karışık ve hızlı gelişen ortamında güvenli ve hızlı bir şekilde çalışabilen robota onay vermesi birçok şeyi değiştirecek, robotik ve sağlık bilim ve teknolojileri açısından ilerici bir evreye girmiş olduk”.

Acil Servis vakalarında robotlar mükemmel başarılara imza atmaktadır, robotlar doktorları hastalarına kilometrelerce öteden iletişim kurdurabilmektedir. Lompoc vadisi Sağlık Merkezinde “Dr. Robot”, acil serviste inme geçirmiş hastalar için özel hizmet vermektedir. Önceden belirttiğimiz RP-VITA yüksek kalite görüntü ve ses hizmeti sağlayan donanımı ile doktorların hastalara uzaktan hizmet vermesini sağlayabilmektedir. Lee Central Coast Newspaper gazetesinde, nisan 2016’da yayımlanan haberde tıbbi doktor robotu sayesinde inme geçirdiğinden kuşkulanılan bir hastaya müdahale etme şansı doğmuştur. İnme şüphesi olan hasta hastaneye yatırıldığında 12 kişilik bir ekip hummalı bir çalışmaya girişir, bunlardan biri de o sırada Los Angeles’ta bulunan nörologtur. Nörolog robot aracılığı ile hastayı inceler ve medikal kayıtlarına bakar. “Bazı durumlarda belirli ilaçlar kötü sonuçlar verebilmektedir, bundan dolayı ikinci bir uzmanın aynı anda hastayı incelemesinde ve ikinci bir fikir sunmasında her zaman yarar var” diye belirtiyor LVMC Acil Servis direktörü Steven Reichel.

Küçük Bir Hastane Robot Sayesinde Kapanmaktan Kurtuldu

tibbi robotlar

Kansas kırsalında 25 yataklık kapasitesi olan ve 2700 kişilik bir kasabaya hizmet veren Hamilton County Hospital’ın CEO’su Bryan Coffey, 2013 haziranında görevi aldığında hastanede hiç doktor bulunmamaktadır, hemen bir hekim ve kardiyolog işe aldıktan sonra InTouch tıbbi doktor robotunu hastaneye kazandırır. “Bu robot sayesinde 180 derecelik bir dönüş yaşadık, %40 daha fazla hastaya bakabiliyoruz ve karımız %15 arttı” diye belirtmiştir. Hastane artık robotları özel bakım gerektiren hastalar için ve dermatoloji ve pediyatri doktorlarına hızlı ulaşım ve uzaktan tedavi için de kullanmaktadır. “Gelişme ve daha iyi hizmet verme imkanı bulunmayan bir hastaneden sürekli gelişen ve daha çok hastaya bakabilen bir hastaneye dönüştük ve tüm bunları en yakın Wal-Mart 55 mil uzakta olan bir kasabada yaptık.”

“Robot, çeşitli boyutlardaki klinikler için çok yönlü fırsatlar ve gelişimler sunuyor. Orta büyüklükte bir kasabadan, ufak köysel bölgedeki sağlık kuruluşlarına kadar birçok gelişim sağladı. 2013 yılında maddi imkansızlık ve bütçe sıkıntılarından dolayı batacak olan bir hastane 2014 yılında sürekli büyüyen ve kar getiren bir hastane oluverdi. Eğer bu robot için nasıl bütçe ayırabilirim diye düşünüyorsanız, bu robota nasıl bütçe ayıramam diye düşünmeniz gerekmekte”.

Ameliyat Odasındaki Robotlar

tibbi robotlar

Robotlar 1985 yılından beri hassas ameliyatlarda kullanılmaktadır. İlk defa PUMA 560 adlı cerrahi robot laparoskopik olmayan bir ameliyatta kullanılmıştır. 2000’li yıllarda teknolojik bir sıçrama yaşanmış, FDA onayını alan Da Vinci Cerrahi robotu o zamandan günümüze 20.000 üzerinde ameliyat gerçekleştirmiştir. 2001 yılında New Yorklu doktorlar tarafından Zeus isimli robot kullanılarak Fransa Strasbourg’da laparoskopik safra kesesi alma ameliyatı gerçekleştirilmiştir. Kanada, Hamilton’daki St Joseph’s Hastanesi’nde, Zeus robotunu kalın bağırsak ameliyatları gibi 20 den fazla ameliyatta kullanan Mehran Anvari “Sanki ameliyat odasındaymışım gibi hissediyorum” diye belirtmiştir. “İki elimde sanki ameliyat aletleri varmış gibi robotu yönetiyordum, telekomünikasyon ve robotik sayesinde hastanın yanında gibiydim, yabancılık hissetmiyordum”. Sağlık sektörü duayenleri ve yatırımcılar robotik sayesinde uzaktan yapılabilen ameliyatları mükemmelleştirme peşindeler, en önemli adım uzayda bu şekilde bir ameliyat yapılabilmesidir.

2014 yılında New York Mount Sinai Health System Icahn Tıp Okulunda tıbbi robotik teknolojinin geçerliliğini test etmek için iki tane deney tasarladı. Doktor uzak bir noktadan robotu kullanarak işlem yaptı. Birinci deney için Ultrasound, ikinci deney içinse ekocardiogram testi yapıldı. İkinci deney için Mount Sinai araştırmacaları İsveç, Umea Üniversitesi’nden Kurt Borman ile işbirliği yaptı. Robot aracılığı ile Borman’ın uzağında olan kliniklerde yatan hastalara ekocardiogram testi yapıldı. Borman’a göre robot tarafından yapılan testler sayesinde sonuçlanma süresi 114 günden 27 güne, hastaların bekleme süresi 86 günden 12 güne inmiştir. Ayrıca hastaların %95’i sonuçların önceki klasik yönteme göre daha iyi olduğunu belirtmiştir.

Journal of the American College of Cardiology-Imaging dergisinde yayınlanan yazısında Narula, “Pilot bölge araştırmamız sonucunda Kuzey İsveç kırsallarında yaşayan kalp hastalarına düzgün, gelişmiş ve verimli işleyen bir e-sağlık altyapısı kurabildik. Bu pilot çalışma sayesinde kırsal bölgelerde yaşayan insanların uzman doktorlara muayene olması olanağını modellemesi açısından örnek bir çalışma olacaktır.” diye belirtmiştir. 2015 yılında Florida Hospital Nicholson Center’da doktorların uzaktan robot yönetimi ile cerrahi ameliyatlar yapılabilmesi üzerine deneyler yapılmıştır. Deneyler sonucunda teknolojinin hareket netliğinin eskinin çok ötesinde olduğu, fakat uzak cerrahi ameliyatlar için yeterli olmadığını belirtilmiştir. PhD, Nicholson Centers Teknoloji Şefi Roger Smith, “Donanımlı hastanelerdeki network imkanları bu tip telecerrahi işlemleri için yeterli seviyede, fakat bunun gerçekleşmesine daha çok var.” diyor.

Beklentiler ve Sınırlar

tibbi robotlar

2011 yılında, Boston Children’s Hospital erken taburcu edilen çocuk hastaları kontrol amaçlı robotları eve yönlendiren ilk hastane oldu. Yaklaşık 6000 dolar maliyetinde olan robotlar evde çocuklar ile iletişim halinde olmak ve bakıcıların daha rahat çocuklar ile ilgilenmelerini sağlamak için dizayn edildiler. Harvad Tıp Okulunda Robotik Cerrahi Araştırma ve Eğitim Merkezi çocuk direktörü olan Hiep T. Nguyen, Boston Globe gazetesine şu açıklamada bulundu. “Yakında filolarca robotun hastalar ile birlikte eve gönderileceğine eminim. Bu teknoloji sayesinde hastane gözetimi durumunu tamamen kaldırıp yerine robotlu ev gözetimini getireceğiz”. Gelişmeler bu hedefe doğru ilerlediğimizi gösteriyor fakat oraya henüz ulaşmış değiliz. Programların çoğu robotların pahalı ve bazı robotların bakım prosedürlerinin gelişimi için bakıcılara yeterli bilgi vermemesinden dolayı iptal edildi. Bazı firmalar daha az yer kaplayan ve daha kapsamlı görevler yapabilen, kablosuz ağ ve giyilebilir teknolojiler üzerine yoğunlaşıyor.

UMass Memorial Medical Center ve University of Massachusetts Medical School’da yardımcı profesör olan Paul Sturrock şu şekilde açıklıyor; “Otomasyon ve Robotik teknolojilerin gelişim hızı hekimlerin hizmetine sunulma hızından ileride kalıyor. Sağlık sektöründe yalnızca maliyetler ince elenip sık dokunmaz, maliyet karları daha da ince elenip sık dokunur. Bu kavramları derinlemesine incelememizin sebebi hastalara olan faydaların ve doktorlara olan kolaylıkların daha verimli bir hale gelebilmesini sağlamak içindir.” Robotlar ve robotik bilimi bir çok durumda hizmet vererek para ve zaman tasarrufunda bulunabilir, hastaların iyileşmesini hızlandırarak doktor ve hemşirelerin iş gücünde rahatlatma yaratabilir. Peki robotların günün birinde doktorun yerini alabilmesi mümkün mü? Henüz öyle gözükmüyor. iRobot kurucularından Colin Angle, 2013 yılında Las Vegas’da düzenlenen Digital Health Summit panelindeki konuşmasında şunarı söylemişti: “Hepimiz robotlarla büyüdük ve mükemmel şeyler başarabileceklerine inanıyoruz, fakat biz de gelişiyoruz ve robotlar gerimizde kalıyor.”

Hazırlayan: Emre Karadeniz | Kaynak

Yazar: Konuk Yazar

Bu içerik bir konuk yazar tarafından üretilmiştir. Siz de sitemizin konuk yazarlarından biri olabilirsiniz. Yapmanız gereken tek şey, kaleme aldığınız bilimkurgu temalı makale ve öykülerinizi bilimkurgukulubu@gmail.com adresine göndermek. Editör onayından geçen yazılarınız burada yayımlanıp binlerce okurun beğenisine sunulacaktır. Gelin bu arşivi birlikte büyütelim...

İlginizi Çekebilir

dunyayi ardinda birak

Dünyayı Ardında Bırakmak Mümkün mü?

Netflix’te yayımlanan ve en çok izlenenler listesine girerek tartışmaların odağına yerleşen Dünyayı Ardında Bırak (Leave …

Bir Cevap Yazın

Bilimkurgu Kulübü sitesinden daha fazla şey keşfedin

Okumaya devam etmek ve tüm arşive erişim kazanmak için hemen abone olun.

Okumaya devam et