Evrimsel Biyolojinin Öngörü Gücü

Madagaskar’da yaşayan dev atmaca güvesi 1882’de keşfedildi. Fakat varlığı 20 yıl önce – ve yaklaşık 9000 km uzakta – Charles Darwin tarafından tahmin edilmişti! Charles Darwin, 1862 yılında orkidelerdeki polinatör böcekleri araştırırken, İngiliz bahçe ve arazi sahibi iş adamı James Bateman tarafından bir mektup alır. Mektup içerisinde, James’in oğlu tarafından yerleştirilmiş Angraecum sesquipedale (Darwin’in orkidesi olarak adlandırılacaktır) türü bir Madagaskar orkidesi de vardır.

Darwin, çiçeği gördüğünde en çok mahmuz (spur) uzunluğundan etkilenir! Yakın arkadaşı, botanikçi Joseph Hooker‘a yazdığı mektupta şunları belirtir:

“Bay Bateman’dan böyle bir kutu aldım, Angræcum sesquipedalia türünün neredeyse 30 cm uzunluğunda hayret verici bir nektar organı var! – Tanrım! Hangi böcek bunu emebilir?”

Gerçekten de eğer bir böcek nektara erişmek istiyorsa, en azından 25-30 cm uzunluğunda bir boruyu geçmesi gerekiyordu. Zaten tür adındaki “sesquipedale” İngilizce “one and a half feet” demek, yani yaklaşık “30 santimetre uzunluğuna” denk geliyor.

Çiçeği incelerken mahmuzdan içeriye bir sonda gönderen Darwin, 1862’de yayımladığı Orkidelerin Fertilizasyonu kitabında “Nektara erişmek için hortumu (proboscis) bu kadar uzun olan bir polinatör güve olmalı,” diye belirtmiştir. Yani hortumu 30 cm’e erişebilen dev bir güveyi öngörmüştür. Fakat entomologlar Darwin’in doğal seçilim kuramına karşı çıkan en büyük muhalifler arasındaydı. Darwin’in bu hipotezini de çoğu desteklemedi. Hatta Darwin, Charles Lyell’a yazdığı bir mektupta, “Sadece entomologlar evrimi yarım yüzyıl geriye atmada yeterli,” şeklinde ironik sözler bile sarf etmiştir.

Yaklaşık 5 yıl sonra, 1867 yılında Alfred Russel Wallace, Darwin’in hipotezini destekleyen bir makale yayımladı. Alfred’in makalede anlattığına göre Afrika atmaca güvesi olarak bilinen Xanthopan morganii (Eski sınıflandırması Macrosila morganii) türü, bu denli uzunluğa erişebilen bir hortuma sahipti! Makalenin notlar kısmında Wallace, böyle bir güvenin Madagaskar’da yaşadığının tahmin edildiğine ve adayı ziyaret eden bilim insanlarının tıpkı Neptün’ü keşfeden bilim insanları gibi böyle bir türü “araması” gerektiğine vurgu yapmıştır. Zira Neptün de Newton’un kütle çekim ve hareket yasaları kapsamında önceden var olduğu “tahmin edilen” bir gezegendi. Yani atmaca güvesi gibi doğrudan gözlemlenmeden dahi varlığı biliniyordu.

Daha sonra Atmacagüvegilleri (Sphingidae) familyası üzerinde çalışan Walter Rothschild ve Karl Jordan adlı iki entomoloğa, Madagaskar’da çalışan Charles Oberthür ve Jules Paul Mabille isimli iki entomolog tarafından bir dişi ve bir erkek Afrika atmaca güvesi (Xanthopan morganii) örneği gönderiliyor.

İncelemeler sonunda Wallace ve Darwin’in haklı olduğu anlaşılıyor, hatta Darwin’in hipotezinden yararlanan Wallace’ın spesifik tahmini daha da tutarlı bulunuyor. Isaac Newton’un dediği gibi, “Eğer daha uzağı görebiliyorsam bu, benden önceki devlerin omuzlarında durduğum içindir.” Bu nedenle Madagaskar’daki popülasyona “praedicta” yani “tahmin edilen” adı veriliyor. Dolayısıyla Madagaskar’da izole olan popülasyon Xanthopan morganii praedicta alt türü ile bilinir.

Fakat çalışmayı yürüten Walter Rothschild ve Karl Jordan hiçbir şekilde Darwin’in öngörüsünden bahsetmemişti bile! Evet, Wallace kadar spesifik bir çalışma yürütmemişti ve “aranıyor posteri” yayımlamamıştı. Ancak bilim, kayıtlar üzerinden yapılıyorsa ilk kaydı veya “fikri” belirten kişi olan Darwin de en azından bir atıf almalıydı. Beyaz olan Afrika popülasyonundan ayrılan pembemsi renk tonu ile Madagaskar’daki alt tür “Wallace’ın atmaca güvesi” olarak tanımlandı. Ayrıca ön kanattaki apikal siyah çizgi de Afrika popülasyonundan daha genişti.

Moleküler modellemelerin gösterdiğine göre Afrika alt türü X. morganii morganii ile Madagaskar alt türü X. morganii praedicta, yaklaşık 7.4 ± 2.8 milyon yıl önce ayrıldığı hesaplanmıştır. Bu da A. sesquipedale ile A. sororium türü orkidelerin evrimleştiği zaman dilimine denk geliyor. İşte ko-evrim veya birlikte evrim ancak bu kadar güzel gözlemlenebilirdi!

Kaynaklar ve İleri Okuma

1. Türev İçerik Kaynağı: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı

• Down Bromley Kent. Darwin Correspondence Project. (9 Haziran 2020). Alındığı Tarih: 9 Haziran 2020. Alındığı Yer: Darwin Project | Arşiv Bağlantısı
• California Academy of Sciences. Darwin’s Hawkmoth. (9 Haziran 2020). Alındığı Tarih: 9 Haziran 2020. Alındığı Yer: California Academy of Sciences | Arşiv Bağlantısı
• EUROPEANA. The Story Of Darwin And The Comet Orchid. (9 Haziran 2020). Alındığı Tarih: 9 Haziran 2020. Alındığı Yer: Europeana | Arşiv Bağlantısı
• Kritsky, Gene. (2001). Darwin’s Madagascan Hawk Moth Prediction. American Entomologist, sf: 206-210. | Arşiv Bağlantısı