En Vahşi Memeli Canlılar: Primatlar

İnsanların vahşete yatkınlığı, vahşi primatlardan aldığımız evrimsel mirasın bir sonucu olabilir!

Antropologlar ve diğer bilim insanları, yüzyıllardır neden insanların birbirlerini öldürmeye bu kadar meraklı olduğunu soruyor. Peki, evrimsel anlamda bunun bir açıklaması olabilir mi? Yapılan bir araştırmaya göre, bu kadar agresif olmamızın nedeni evrimsel açıdan şiddete meyilli bir taksonomik daldan türleşmemiz.

Balinalar nadiren şiddete başvurur. Aynı şekilde yarasalar ve tavşanlar da… Fakat primatların, bölgelerini aşan misafirlere neredeyse hiç tahammülü yoktur. Hatta öyle ki, gruplar halinde yeni bireye ölümcül şiddet uygulayabilirler. Sevimli lemurlardan çapkın bonobolara, sosyal şempanzelerden ihtişamlı gorillere kadar primat takımının, birbirini diğer memelilerden altı kat daha fazla öldürdüğü tespit edildi! Nature‘da yayımlanan araştırmaya göre insan türü, diğer primatların popülasyon içindeki şiddet oranının neredeyse aynısına sahip. Ayrıca, ilginç bir şekilde bu röportaja göre mirketlerin (Suricata suricatta) ilk sırada olduğunu söyleyenler de var.

Şiddet veya ölümcül öfke (İng: “lethal agression”) diye bilinen davranış, aslında bireyin üreme ve uyum başarısını artırır. Dolayısıyla bilişsel yetenek, çevre baskısı ve tür içi rekabet ile doğru orantılı olması muhtemel. Fakat ironik olarak insan türü, aynı zamanda en fazla özgecil davranışa ve empati yeteneğine sahip hayvanların da başında geliyor.

Yeni makalede araştırmacılar, 50.000 yılı kapsayan, içerisinde 600 insan popülasyonu olan 137 taksonomik aileden 1024 memeli türündeki 4 milyon ölümü analiz etti. Bu verilerdeki öldürücü şiddeti (İng: “lethal violence”) sıraladı. Yapılan hesaplamalara göre, insan ölümlerinin %2’sinin bireyler arası cinayetler olduğu görüldü. Bu verilere, Neandertaller gibi soyu tükenen insan türleri de dahil.

Yapılan bir diğer çalışmada, 15 şempanze topluluğu içerisindeki 152 ölüm (58’i gözlemlenen, 41’i çıkarımlanan, 53’ü şüpheli) ve 1 şüpheli bonobo ölümü incelendi. Çalışmanın sonucuna göre, çoğu saldırının erkekler (incelenenlerin %92’si) tarafından gerçekleştirildiği anlaşıldı. Çoğu kurbanın ise (%73) topluluklar arasında olduğu ortaya çıktı. Ayrıca saldırganlar genellikle sayıca üstün davranış sergiledi. Sonuç olarak, topluluklar arasındaki öldürmenin topluluk içerisindeki öldürmelerden çok daha fazla olduğu görüldü.

Tarihe baktığımızda şiddet oranı dalgalanmalar gösteriyor. Göçebe dönemlerde düşük orandayken, yağmaların ve fetihlerin kârlı olduğu dönemlerde yüksek olduğunu görüyoruz. Medeniyetin ilerletilmesi ile oranlar tekrar düşüyor. Bu da, biyolojik evrimin yanı sıra kültürel evrim sayesinde şiddetin kontrol altına alınabildiği anlamına geliyor. En azından diğer primatlardan daha başarılı bir oranda…

Araştırmanın başında olan José María Gómez‘e göre insanlar, şiddet konusunda diğer primatlardan farklı değil.

İnsan türünün şiddete daha meyilli olmasını düşünme nedeni, etkilerinin daha büyük olması veya kendi türümüzde olan bitene daha aşina olmamız olabilir. Bir insan ile bir lemurun şiddet açısından popülasyon içerisindeki etkisi düşünülünce, elbette insan türü daha büyük çaplı zarar verecektir. Bu da insanın şiddete daha meyilli olduğu algısını oluşturuyor olabilir.

Sonuçta sosyokültürel farklılıklara göre öldürme oranlarında değişiklik olsa da, taksonomik tür olarak diğer memelilerden daha fazla birbirini öldürmeye meyilli olduğumuz görülüyor. Bu durum belki de kompleks sosyal gruplar halinde yaşayan hayvanlarda sık görülüyor olabilir. Birbirleri ile yaşamak üzere evrimleşmiş üyelerin tür içi şiddete daha çok yatkın olması, gelecekteki araştırmalara da konu edilebilir. Belirli bir bölgede yaşayan sosyal türlerin, yalnız yaşayan ve belirli bir bölgesi olmayan memelilere oranla daha yüksek şiddet gösterdiğini belirten Gómez, bu konunun araştırılması gerektiğine dikkat çekiyor.

Kaynaklar ve İleri Okuma:

1. Türev İçerik Kaynağı: Live Science | Arşiv Bağlantısı

• Jose Maria Gomez, et al. (2016). The Phylogenetic Roots Of Human Lethal Violence. Nature, sf: 233–237. | Arşiv Bağlantısı
• Michael L. Wilson. (2014). Lethal Aggression In Pan Is Better Explained By Adaptive Strategies Than Human Impacts. Nature, sf: 414-417. | Arşiv Bağlantısı