Birbirinden İlginç 12 Doğa Fenomeni

İnsanlık tarih boyunca açıklayamadığı pek çok doğa olayıyla karşılaşmıştır ve bunların büyük kısmı gökyüzünde meydana gelmiştir. İnsan, doğası gereği açıklayamadığı olaylara gerçek üstü anlamlar yüklemeye meyillidir. Bu olaylar, kimi zaman metafiziğe kimi zaman da dünya dışı yaşama dayandırılarak izah edilegelmiştir. Ancak doğayı ve onun işleyişini daha iyi kavradıkça bizlere açıklaması yokmuş gibi gelen pek çok olayın ardında yatan dinamikleri öğreniyor ve öğrendikçe de doğaya daha fazla hayranlık besliyoruz.

Smiley Blanton’dan bir alıntıyla bu önsözü noktalamak yerinde olacaktır: “Doğanın kendine has eğitim yöntemi, merak duygusudur.”

Keyifli okumalar…

Kuzey Işıkları (Northern Lights)

Şüphesiz Dünya’daki en güzel olaylardan biri olan Kuzey Işıkları (Aurora Borealis), keşfedildiğinden beri insanları büyülemiştir. Güneş, uzay boşluğunda 300-1200km/saniye hız aralığında yolculuk edebilen yüksek enerjili partikülleri (iyonlar) yaydığında bu fenomen gerçekleşir. Bu partiküllerden oluşan buluta plazma denir. Güneş’ten gelen plazma akışına ise güneş rüzgarı adı verilir. Güneş rüzgarları Dünya’nın manyetik alanına girince, bazı partiküller bu alana hapsolur ve iyonosfere kadar manyetik kuvvetlerin etkisi altında kalır. İyonosfer, atmosferin yüzeyden 60 km yükseklikte başlayıp 600 km’de biten katmanıdır. Yüklü partiküller, iyonosferdeki gazlarla karşılaşınca parıldamaya başlar, Kuzey ve Güney Işıkları olarak bilinen doğa olayı gerçekleşir.

Kümülüs Mammatus (Cumulus Mammatus)

Mammatokümülüs (memeli bulutlar) olarak da bilinirler. Daha büyük bir bulutun altından sarkan ve tekrar eden hücresel bohçalara benzerler. Büyük bir kısmı buzdan oluşan bu bulutlar, her yönde kilometrelerce uzanabilir ve tekil oluşumlar 10-15 dakika boyunca gözle görülür biçimde statik kalabilirler. Kaygı verici görüntüsünden de anlaşılacağı üzere, yaklaşan bir fırtınanın veya başka bir ekstrem hava olayının habercisidir.

Kızıl Gelgit (Red Tide)

Alg çoğalması olarak da bilinen kızıl gelgit, tatlı su veya deniz yosunlarının suda hızlıca birikip, okyanusu ve plajı kan kırmızısına dönüştürdüğü doğa olayıdır. Bu fenomene su yüzeyine yakın, yoğun ve görülebilir bir bulut oluşturan fitoplanktonlar neden olur. Fitoplanktonların bir kısmı zararsızdır. Ancak zararlı olanları balık, kuş ve deniz memelilerinin toplu ölümlerine sebebiyet veren ölümcül toksinlerin habercisi olabilir. İnsanla teması ölümcül olmasa da bazı vakalarda insanların da zarar gördüğü raporlanmıştır.

Dönen Ateş (Ateş Hortumu, Fire Whirl)

Doğru hava akımı ve sıcaklık koşullarında ateş, dikey bir girdap halini alabilir. Bu girdabın sürekli dönen bir ateş hortumuna dönüşmesi ender rastlanan bir doğa olayıdır. Genelde orman ve bozkır yangınları sırasında oluşurlar. 10-60 metre yüksekliğe ve 3 metre genişliğe sahip olabilirler. Ömürleri birkaç dakikadır, ancak rüzgarın durumuna bağlı olarak daha uzun sürebilir.

Taos Uğultusu (Taos Hum)

Uğultu, herkesin duyamadığı düşük frekanslı, sürekli, rahatsız edici sese verilen genel addır. Dünyanın dört bir yanında gerçekleşmekle birlikte en bilineni ABD’nin New Mexico eyaletindeki Taos şehrinde kaydedilmiştir. Tanıklar bu uğultunun uzaklarda çalışan bir iş makinası sesine benzediğini söylemektedir. Mikrofonla kaydedilmesi güç olan bu uğultunun kaynağı ve doğası belli değildir ama iş makinaları, balıkların kur yapma sesleri ve tinnitus (kulak çınlaması) gibi açıklamalar öne sürülmüştür.

Susuz Yağmur (Non-aqueous Rain)

Su yerine hayvanların yağdığı ender bir doğa olayıdır. Hayvan yağmuru olarak da bilinir. Çok eski zamanlardan bu yana az da olsa gözlemlenmiştir. Bu fenomen, genellikle hayvanların göç zamanlarında görülür ve basitçe şöyle açıklanır: Fırtınadan sonra oluşan hortumlar hayvanları yerden kaldırır ve kilometrelerce taşıdıktan sonra başka bir bölgeye bırakır.

Serap (Mirage)

Serap, çok uzaktaki bir objenin imajının ışığın kırılmasıyla gözünüzün önünde oluşmasıdır, aklınızın size bir oyunudur. Genellikle çöl gibi sıcak yerlerde görülür. Yaygın kanının aksine, halüsinasyondan farklıdırlar ve kameraya kaydedilebilirler. Yani gerçektirler ama bu görüntüler, insan beyninin o anda ne görmek istediğine bağlı olarak değişebilir. Vaha ile karıştırılmaya müsaittir.

Peri (Sprite)

Periler, fırtına bulutlarının üstünde oluşan kırmızı-turuncu renkli, devasa elektriksel deşarjlardır. Atmosferdeki nitrojenle etkileştikleri için bu renge bürünürler. Fırtına bulutları ve yeryüzü arasındaki pozitif yıldırım deşarjları tarafından tetiklenirler.

Periler fırtına bulutlarının üzerinde oluşup yeryüzüne doğru akarlar ve henüz buluta erişemeden kaybolurlar. Yoğun bulutlar yeryüzündeki gözlemciyle perinin arasındaki görüşü kapatır ve ömürleri inanılmaz derecede kısadır, saniyenin onda biri kadar. Bu yüzden çok kolay fotoğraflanamazlar. Elfler ve Mavi Jetler diye bilinen ve perilere göre daha nadir görülen kardeşleri vardır. Elflerin ömrü saniyenin binde biri kadardır.

Elektrik deşarj olaylarının %5-10’unu perilerin oluşturduğu tahmin edilmektedir.

Catatumbo Şimşeği (Catatumbo Lightning)

Venezuela’daki Maracaibo Gölü, Catatumbo Şimşeği fırtınalarına ev sahipliği yapar. Ekvator kuşağındaki yüksek sıcaklık, yüksek nem ve And Dağları’ndan sürekli esen serin rüzgarlar rutin olarak bu şimşeğin oluşmasına ortam hazırlar. Ocak-Nisan 2010’da yaşanan bir kuraklık sonucu bu şimşekler bir süreliğine kesilmiştir. Saatte 280 kez, günde 10 saat ve yılda yaklaşık 150 gün çakan bu şimşeklerin uranyumdan ve bölgedeki petrol yataklarından çıkan metandan kaynaklanabileceği tahmin edilmektedir.

Volkanik Şimşek (Volcanic Lightning)

Kirli yıldırım olarak da bilinen bu doğa olayı, bir yanardağın yükselen duman bulutunun içinde oluşan devasa şimşek fırtınasıdır. Bir araştırmaya göre, tıpkı normal fırtınalarda buz parçalarının çarpışması gibi bu duman bulutunun içindeki toz, gaz, kül, taş ve buz parçalarının birbirleriyle çarpışması sonucunda elektrik yüklenen parçacıklar deşarj olarak şimşeği oluşturur.

Aziz Elmo Ateşi (St. Elmo’s Fire)

Fırtınalı havalarda uçak veya gemi direği gibi yüksek objelerde elektik yükü birikebilir. Bu obje ve hava arasındaki yük farkı yeterince yüksekse, bir elektrik boşalması gerçekleşebilir. Bazen bu boşalma, düzenli ışıldayan mavi-yeşil plazmaya dönüşür. İlk kez gemiciler tarafından gemi direklerinde görülen bu ışıklar uğur kabul edilmiş ve gemicilerin koruyucu azizi Aziz Elmo’ya atfedilmiştir.  Gemici nuru veya gemici ışığı olarak da bilinirler.

Top Şimşek (Ball Lightning)

Çok nadir meydana geldiği için kolay fotoğraflanamayan top şimşek, normal yıldırımın gibi çakmaz, bunun yerine havada yavaşça süzülür. Çapı 3 metre kadar olabilir ve çok büyük hasarlar verebilir, büyük binaları bile yıktığı söylenir. Laboratuar ortamında görsel olarak benzer olgular üretilmiştir ama bu fenomen o kadar ender gerçekleşir ki, gerçek olgu ile aynı olup olmadığı tartışma konusudur. Nedenine dair onlarca hipotez geliştirilmiştir ama belki de bu listedeki en gizemli olay olan top şimşek hala gizemini korumaktadır.

Kaynaklar:

• Listverse
• Tech Insider
• Oddee
• Wikipedia