Bilimkurgu Kulübü Bu Sitede Gelecek Var!
Dünyaca ünlü Playboy dergisinin kurucusu, 91 yaşında hayata veda eden Hugh Hefner’dı. Tavşanlı meşhur logosuyla kültürel bir ikona dönüşmüş olan dergi, 18’den teneşir paklayıncaya dek her milletten milyonlarca erkeğin hayallerinde pornografik içeriğiyle taht kurmuş olsa da, Playboy çıplak kadın fotoğraflarından çok daha fazlasıydı. Hele ki bilimkurgu takipçileri için…
Hefner, Playboy’u hem üst düzey yöneticilerin hem de üniversitede öğrenim gören genç erkeklerin okuyabilmesini amaçlıyordu. Bunun için de sadece gözlere değil akıllara da hitap eden bir dergi çıkarmak istemişti. Dergide –elbette sansürsüz!- kaliteli edebiyata yer vererek bu hedefini gerçekleştirmeyi başardı. Bugün edebiyat panteonunun zirve noktalarında yer alan pek çok ünlü yazar, ilk öykülerini Playboy için yazmıştı. Dergi, bilhassa bir zamanlar bilimkurgu alanında yer verdiği öykülerle, türün gelişmesinde ve usta bilimkurgu yazarlarının okurlarla buluşmasında öncü bir rol üstlenmişti demek doğru olacaktır.
Playboy’dan kimler geldi, kimler geçti… Derginin sayfalarında -edebiyata- soyunan bilimkurgu yazarları kimlermiş, hep beraber öğrenelim:
Ursula K. Le Guin
Evet, şaşırmayın! Ülkemizde on binlerce okuru olan, “Mülksüzler”, “Karanlığın Sol Eli”, “Sürgün Gezegeni”, “Dünyaya Orman Denir” ve “Anlatış” adlı ünlü romanların yaratıcısı Ursula K. Le Guin, Playboy’da kalem oynatmış yazarlar arasında.
İlk defa Kasım 1969 sayısında “Nine Lives” – “Dokuz Yaşam” adlı öyküsüyle Playboy’da yer alan Ursula K. Le Guin, 20 yıl boyunca bir daha Playboy için hiçbir şey yazmadı. Çünkü öyküsü, editörün, kadın bir yazarı fark ettiklerinde erkek okurların “gerilim duyacağı” endişesi nedeniyle açık adıyla değil U. K. Le Guin kısaltmasıyla yayımlanmıştı. Le Guin, bu olay için “kadın bir yazar olarak ilk kez cinsiyet ayrımcılığına uğradığım an” diye bahsedecektir. (1) Le Guin, 1969 yılında “En İyi Novella” dalında Nebula ödülüne aday gösterildiği ve klonlama temasını ele aldığı bu öyküsünde, kişinin kendisine ve ötekiye dair algısını konu edinmektedir. (2) Daha sonra 1990 yılında, bu sefer cinsiyetine değer veren yeni editörün (Alice K. Turner) daveti üzerine “Unlocking the Air” – “Havanın Kilidini Açmak” adlı öyküsüyle yeniden Playboy’da boy göstermiştir. (3)
Ray Bradbury
Playboy için yazan isimler arasında elbette ki sadece Ursula K. Le Guin yoktu. Örneğin, “Fahrenheit 451” ve “Mars Yıllıkları” adlı klasikleşmiş eserlere imza atan Ray Bradbury, Playboy’a düzenli olarak katkı sunmaktaydı. Hatta Fahrenheit 451’in, 1953’teki basımının ardından Mart, Nisan ve Mayıs 1954 sayılarında dergide yeniden yayımlanarak okurlarla buluştuğunu biliyoruz.
Bradbury’nin Playboy’da yayımlanan öyküleri arasında en bilinenlerini şöyle sıralayabiliriz: “The Best of All Possible Worlds” – “Olası Dünyaların En İyisi” (Ağustos 1960), “A Miracle of Rare Device” – “Nadir Cihaz Mucizesi” (Ocak 1962), “The Lost City of Mars” – “Kayıp Mars Şehri” (Ocak 1967) ve “The Toynbee Convector” – “Toynbee Isıyayarı” (Ocak 1984). (3)
Arthur C. Clarke
Isaac Asimov ve Robert A. Heinlein ile beraber bilimkurgunun üç büyük ustası arasında yer alan ve “2001: Bir Uzay Destanı” adlı efsane yapıta imza atan Arthur C. Clarke de Playboy için yazmış isimler arasında. (Hatta diğer iki usta da dergiye katkı sunanlar arasında!) Clarke’ın Playboy için kaleme aldığı en etkileyici öyküsü 1964 tarihli “Dial F For Frankenstein” – “Frankenstein için F’yi Çevirin”. Bu öyküde, günümüz internetini çağrıştıracak şekilde, birbirine yoğun bir şekilde bağlı ve dünyayı ele geçiren telefon ağları konu ediliyor. (4) 2001’in bir devamı niteliğindeki 2010: Bir Uzay Efsanesi’nin taslak metinlerinin de ilk kez Playboy’da yayınlandığını ekleyelim. (5)
Clarke’ın Playboy’daki ilk öyküsü “Let There Be Light” – “Işık Olsun” adını taşıyor ve derginin Şubat 1958 sayısında yayınlanmış. Bunu, Mart 1960 sayısındaki “I Remember Babylon” – “Babil’i Hatırlıyorum” ve Nisan 1962 sayısındaki “Maelstrom II” adlı öyküler takip ediyor. Clarke’a ait “A Meeting With Medusa” – “Medusa’yla Buluşma”, Playboy’un Aralık 1971 sayısında yayınlandıktan sonra yazarın Nebula ödülünü kazanan ilk öyküsü. (3)
Bunların dışında, derginin Temmuz 1986 sayısında Clarke ile yapılmış kapsamlı bir röportaj mevcut. ( “5” numaralı kaynak adreste bu röportajın bir özetine erişebilirsiniz.) Uzay yolculuğundan sanal gerçekliğe, bilimkurgunun alanına giren neredeyse her konuya değindiği bu röportajında Clarke, bir keresinde biseksüel bir deneyim yaşadığını itiraf etmiş ve her kim böyle bir deneyimi hiç yaşamadım diyorsa yalan söylüyordur diye de eklemiş. (6)
Margaret Atwood
Playboy’da yazdığı öğrenilince en çok şaşırılan isimlerden biri Margaret Atwood. Fakat “Damızlık Kızın Öyküsü” adlı feminist distopyanın yazarı Atwood’un Playboy’da yayınlanması için kaleme aldığı pek çok öyküsü bulunuyor. Bunların arasında en meşhuru, derginin 1991 yılındaki bir sayısında çıkan “The Bog Man” – “Bataklık Adam”. Öyküde, evli hocasıyla aşk yaşayan bir arkeoloji öğrencisinin gittiği kazıda, 2000 yıllık ve bozulmamış bir cesedi keşfetmesi üzerine gelişen olaylar anlatılıyor. (4,6)
Isaac Asimov, Robert A. Heinlein, Kurt Vonnegut, J. G. Ballard, Frank Herbert, Philip K. Dick, Stephen King, Michael Crichton, Dorris Lessing…
Playboy’da –öyküleri- basılan bilimkurgu yazarları arasında daha kimler yok ki. Kurt Vonnegut, derginin Nisan 2008 sayısında “Armageddon in Retrospect” – “Mahşere Geçmişten Bakış”ın daha evvel hiçbir yerde yayınlanmamış bölümlerine yer vermiş. (6) Peki, sinemaya uyarlanan kült eserler arasında tartışmasız konuma sahip “The Fly” –“Sinek” adlı kısa öykünün ilk kez George Langelaan tarafından Playboy’un Haziran 1957 sayısında yayınlandığını biliyor muydunuz? (3) (Bu müthiş öyküyü okumak için bkz. 7) J. G. Ballard ise derginin Mayıs 1965 sayısında “Souvenir” – “Hatıra” adlı öyküsüyle karşımıza çıkıyor.
Playboy’un Temmuz ve Ağustos 1963 sayılarında, “1984 ve Ötesi” konusuyla düzenlenen Playboy Paneli’ne katkı sunan yazarlar şu şekilde sıralanıyor: Poul Anderson, Isaac Asimov, James Blish, Ray Bradbury, Algis Budrys, Arthur C Clarke, Robert A Heinlein, Frederik Pohl, Rod Serling, Theodore Sturgeon, William Tenn ve A. E. van Vogt. (3)
Alice K. Turner’ın 1980’de derginin kurgu bölümü editörü olmasının ardından Playboy’da bilimkurgu alanında yer verilen öyküler hem nicelik hem de nitelik olarak artıyor. Onun döneminde dergide Margaret Atwood, Michael Crichton, Philip K. Dick, Harlen Ellison, Joe Haldeman, Frank Herbert, Stephen King, Doris Lessing, Ursula K. Le Guin, Joyce Carol Oates ve John Updike gibi yazarlara rastlayabiliyoruz. Turner, 1998 yılında “Playboy Bilimkurgu Antolojisi” adlı kitabın basılmasını da sağlıyor. (8) Turner’ın 2000’de dergiden ayrılmasının ardından Playboy’un eski günlerinde olduğu gibi nitelikli bilimkurguya maalesef bir daha yer vermediğini görüyoruz.
Popüler kültür evreninde eşsiz ve ikonik bir yere sahip olan Playboy dergisinde bir zamanlar bilimkurgu türünün en usta kalemlerinin öykülerinin yer alması, kulağa hakikaten de ilginç geliyor. Ama yurt dışında bu fenomene dair yapılmış akademik makalelere rastlıyoruz. (Bir örneği için bkz. 9) Belki de, dergide yayımlanan bilimkurgu öykülerinden oluşan antoloji (10) Türkçe’ye çevrilerek basılırsa, arşivlerde kalan bu eserler Türkiyeli okurlarla kavuşma imkânı bulacak. Eminim ki, bu tavşan deliğinin dibinde düşleri ateşleyecek pek çok hazine yatmakta…
Yararlanılan Kaynaklar
