Bilimkurgu edebiyatının köşetaşlarından birisi olarak görülen Vakıf Serisi, büyük usta Isaac Asimov’un insanlığa armağan ettiği en önemli yapıtları arasındadır. Milyonlarca gezegene yayılmış olan Galaktik İmparatorluk adım adım bir çöküşe doğru ilerliyordu. Psikotarih biliminin kurucusu ve geliştiricisi Hari Seldon dışında, bu durumdan kimsenin de haberi yoktu. Hari Seldon, psikotarih bilimini kullanarak Galaktik İmparatorluk’un çökeceğini ve galaksiye binlerce yıl sürecek bir barbarlığın hükmedeceğini öngörmüştü. İnsanlık, bu karanlık çağlar boyunca tüm bilgi ve birikimlerini kaybedecek; bir karmaşa ve şiddet sarmalına bulanacaktı. Galaktik İmparatorluk’un çöküşünü engellemek için artık çok geçti. İmparatorluk çökecekti! Hari Seldon bu gerçeğin farkındaydı. Ama öylece durarak, uygarlığın felaketine de seyirci kalamazdı. Bir şeyler yapmalıydı; ama ne yapılabilirdi?
Hari Seldon’ın bu çıkmazı aşmak için, psikotarihe ve zekasına sığınmak dışında yapabileceği fazla bir şey yoktu. Binlerce yıla yayılacak dahiyane bir plan geliştirdi! Eğer planı başarıya ulaşırsa, insanlığın yaşayacağı karanlık çağlar önemli ölçüde kısalacak ve çökmüş olan uygarlık küllerinden bir kez daha doğacaktı. Hem de çok daha güçlenmiş bir şekilde! Seldon, galaksinin dış sarmal kollarından birinde yer alan ve doğal kaynaklarının yetersizliği yüzünden kimsenin önemsemediği Terminius adlı bir gezegende Vakıf’ını kurar. Vakıf, galaksinin çeşitli yerlerinden devşirilmiş ve her biri kendi alanında uzman bir grup bilim insanı için tam anlamıyla bir kale ve sığınak görevi üstlenecektir. Vakıf’ın görünürdeki amacı: İnsanlığın bilgi birikimlerini toparlayıp muhafaza etmek için bir Galaktik Ansiklopedi hazırlamaktır. Böylelikle, karanlık çağlar boyunca unutulacak tüm bilgiler, bu muazzam ansikopedide saklanacak ve yeni kuşaklara aktarılacaktır. Dolayısıyla insanlık, bir gün karanlık çağlar bitince, her şeye sıfırdan başlamak zorunda kalmayacaktır.
Hari Seldon tüm ince ayarlamaları yapmış, ileride Vakıf’ın karşılaşabileceği tüm zorlukları önceden öngörmüş ve buna karşı önlemler almıştır. Ama içinde yaşadığımız evren, Seldon gibi bir dahinin bile öngöremeyeceği süprizlerle doludur. Serinin kitaplarını bir bir okurken, arada nefes almamız gerektiğini bile zorla hatırlarız. Muhteşem kurgusu, soluksuz akıcılığı ve muazzam sürükleyiciliğiyle Vakıf Serisi, her insanın ölmeden önce mutlaka okuması gereken bir başyapıttır.
Isaac Asimov, Vakıf Serisi’ni kaleme almaya başladığında sadece 22 yaşındaydı. Seriyi ilk olarak, bir bilimkurgu dergisinde bölüm bölüm yayımlamıştır. Daha sonra, Vakıf’ın potansiyelini gören bir yayınevi, bu yazıları birleştirip üç kitap şeklinde piyasaya sürer. Zaman içinde Vakıf Serisi, bilimkurgu edebiyatında bir kült haline gelecek, kendisine muazzam bir hayran kitlesi yaratacaktır. Asimov, Vakıf’ın kurgusunu bu üç kitapla sınırlamış, yıllar boyunca seriye yeni kitaplar eklemekten kaçınmıştır. Ama gerek hayranların baskısı ve gerekse de ekonomik nedenlerle, seriye bir ek kitap yazmayı kabul eder ve ilk üç kitaptan yaklaşık 30 yıl sonra, serinin dördüncü kitabı olan Vakıf’ın Sınırı’nı kaleme alır. Aradan o kadar uzun bir zaman geçmiştir ki, Asimov bir röportajında şu espriyi yapmaktan geri durmaz:
“Vakıf’ın sınırı’na başlamadan önce ilk üç kitabı baştan aşağı okumak zorunda kaldım. Aradan tam 30 yıl geçmişti ve ben ilk üç kitapta ne yazdığımı bile unutmuştum!”
Vakıf’ın Sınırı piyasaya çıktığında edebiyat dünyasında yer yerinden oynamıştı. İlk kez bir Asimov kitabı, yayımlandığı ilk hafta “bestseller” oluyordu. Vakıf ve Asimov hayranı on binlerce kişi kitap satış noktalarına akın etmiş, serinin son kitabını satın alabilmek için uzun kuyruklar oluşturmuştu. Kitap eleştirmenlerden olumlu tepkiler alır. Hayranlar mutludur, yayıncı mutludur ve en önemlisi Asimov da mutludur. Belki de bu mutlulukla Vakıf serisi’ne yeni kitaplar eklenmeye başlar: Vakıf ve Dünya, Vakıf Kurulurken, Vakıf ileri…
Asimov, aldığı bir kararla (çoğu eleştirmen bu durumu Asimov’un ticari bir hamlesi olarak değerlendirse de) Vakıf Serisi ile Robot Serisi’ni birleştirir. İki serinin birleşmesi kompleks bir kurgu ve evren yaratır. Sırf bu karmaşa yüzünden çoğu kişi Asimov kitaplarını hangi sıraya göre okuması gerektiğini bilmez. Sizler için şurada bir okuma listesi hazırladık. Amacımız: Asimov evrenine giriş yapmak isteyenler için bir rehber oluşturabilmek. Listeyi hazırlarken, eserlerin yayım tarihlerini esas aldık. Doğrusu da budur. Ne yazık ki azımsanmayacak bir kitle, Vakıf Serisi’ne “Vakıf Kurulurken” romanından başlıyor ve büyük bir yanlış yapıyorlar. Bunda, İthaki Yayınları’nın hatalı yayın politikası da bir etken elbette. Sizler ne olursa olsun, aşağıdaki listeyi baz alarak okumaya başlayın. Eğer doğru sırayla okursanız, Vakıf Serisi’nden aldığınız lezzet katlanacaktır.
1- Vakıf
2- Vakıf ve İmparatorluk
3- İkinci Vakıf
4- Vakıf’ın Sınırı
5- Vakıf ve Dünya
6- Vakıf Kurulurken
7- Vakıf İleri
Görüldüğü üzere kat etmeniz gereken yol bir hayli fazla. Ama bir başlarsanız gerisi gelecektir. Çünkü Asimov, okurunu peşine takıp götürme konusunda oldukça uzman bir yazardır. Kendinizi Asimov’un şefkatli kalemine bırakın, gerisine karışmayın.
Not: Bazı kitapların temini konusunda sıkıntı çekebilir, sahaf sahaf dolaşmak zorunda kalabilirsiniz. Bu uyarıyı da peşinen belirtmek istedik. Keyifli okumalar…