Önemli Olaylarıyla Dune Romanının Öncesinde Yaşananlar

Dune evreni, günümüzden 20.000 yıl sonrasına uzanan zaman çizelgesiyle gelmiş geçmiş en iddialı bilimkurgu evrenlerinden biri. Denis Villeneuve‘ün 2021 tarihli uyarlaması Dune, serideki ilk kitabın yarısını konu alıyor, asil Atreides Hanedanı’nın Arrakis gezegenine gelişine odaklanıyordu. 10191 yılında gerçekleşen bu olay, filmi zaman anlamında türünün en ileride geçen örneklerinden de biri yapıyor. Film ve kitaplar bu olayla başlasa da, Dune’un zaman çizelgesinde bu tarihe gelene kadar bilinmesi gereken pek çok şey var.

Dune, rakip Harkonenn Hanedanı ile işbirliği yapan İmparator’un ihaneti neticesinde hanedanı dağılan Paul Atreides’in hikâyesini konu alıyor. Bununla birlikte, Paul’ün Arrakis’in Fremen halkıyla olan bağlantısını öğreniyor ve onları zafere götürecek mistik bir figüre dönüşeceği epik bir yolculuğa çıkmasına şahit oluyoruz. Hazır Dune: Bölüm 2 de gelmişken, Dune evreninin kısa tarihçesine bir göz atmaya ne dersiniz?

Eski İmparatorluk
Günümüz – 1287 L.Ö. (Lonca Öncesi)

Dune kitaplarında Eski İmparatorluk‘a dair bilgiler bölük pörçük verilir. Eski İmparatorluk’un Dünya‘daki insan uygarlığından doğduğunu biliyoruz. İnsanlık bir noktada yıldızlararası ulaşımı keşfeder ve uzak gezegenlere açılmaya başlar. Yolculuğun çok daha hızlı, bir noktadan başka bir noktaya neredeyse anında gidilmesini sağlayacak bir formu ise “baharın” gücü sayesinde keşfedilecektir.

İmparatorluk yozlaşmış ve nihayetinde parçalanmış olsa da, Arrakis‘in ve dolayısıyla baharın keşfi de bu dönem içerisinde gerçekleşmiştir. Daha sonraları, L.Ö. 1287 yılında genetiği değiştirilmiş bir insan olan Tlaloc, Titanlar olarak da bilinen 20 kişilik bir grubun önderliğinde İmparatorluk’u devirir ve yeni bir çağın kapılarını açar.

Omnius’un Doğuşu
L.Ö. 1182

Bilimkurgunun köşe taşlarından biri olsa da, Dune’u diğer eserlerden ayıran en önemli yanlarından biri de teknolojinin kullanımıdır. Hikâye günümüzden 20.000 yıl sonrasında geçmesine rağmen bilgisayar diye bir şey yoktur. Bunun sebebi ise evrenin geçmişinde gizlidir.

Uzay Loncası’nın kuruluşundan 1000 yıl önce, yapay zekâ insanlığa karşı gelmiş ve Omnius adlı ‘makinenin’ doğuşuna yol açmıştı. İnsanlığın önceki yöneticileri olan Titanlar, Omnius’un birçok gezegeni fethetmesiyle birlikte bilgisayarların köleleri hâline gelmişti. Dune’da konu edinilen olaylardan 10.000 yıl öncesinde geçse de, teknolojiye karşı verilen bu savaşın etkileri insanlar üzerinde hâlâ sürmektedir.

Butleryan Cihadı
L.Ö. 200-108

İnsanlığın yapay zekâya karşı 1000 yıl kadar süren mücadelesi, Büyük Savaş olarak da adlandırılan Butleryan Cihadı ile sona ermiştir. İki nesil boyunca süren savaş sonunda makinelerin üstünlüğüne son verilmiş ve onun yerine insanlığı merkeze alan bir itikat gelmiştir. Artık “İnsanın yerine başka bir şey gelemeyecek“tir.

Bu bakış açısını ilk olarak Dune’un neredeyse en başında, Rahibe Ana Gaius Mohiam’ı Paul Atreides’in insanlığını gomcebbâr adlı zehir ile test ederken görürüz. Ayrıca uygarlığın neden mümkün olan her alanda teknolojiyi insanla değiştirmeye çalıştığını da anlarız. Örneğin süper düşünce ve işlem kapasitesine sahip olan ve ‘mentat‘ adı verilen insanlar, yapay zekâ yerine kullanılır.

Corrin Savaşı
L.Ö. 88

Butleryan Cihadı insanlığın makinelere karşı zaferini simgelese de iki taraf arasındaki savaş, ancak Omnius adıyla bilinen yapay zekânın Corrin Savaşı sırasında yok edilmesi ile sona ermiştir. L.Ö. 88, insanlığın teknolojiye karşı kesin zafer kazandığı yıl olarak önemlidir. Bu tarihi önemli kılan bir diğer şey ise Bene Gesserit adındaki dinî kültün kurulduğu yıl olmasıdır.

Bilinen evrene yayılmış çok sayıda kadının oluşturduğu bu tarikatın görünür amacı insanlığı istikrarın ve düzenin hâkim olduğu bir geleceğe taşımak, uygarlığı daha yüksek bir içgörü seviyesine ulaştırmaktır. Tarikatın asıl amacı ise seçici üreme yöntemini kullanarak efsanelere konu olan ve genetik hafızanın kilidini açacağına inanılan seçilmiş kişi Kuisatz Haderah‘ı dünyaya getirmektir. Bene Gesserit rahibeleri ‘Ses‘ aracılığıyla zihin kontrolü yapabilir, bu yüzden de sıklıkla cadılıkla suçlanırlar; Dune mitosunun en önemli parçalarından biridirler.

Yeni Çağ
L.S. (Lonca Sonrası) 1

Uzay Loncası‘nın kurulduğu ilk sene, Dune evreni için pek çok açıdan önemlidir. Lonca’nın kurulması serideki politik ortamın arka planını oluşturmakla kalmaz, Altın Aslan Tahtı’nın ve Landsraad Hanedanları’nın (ki Harkonnenler ve Atreidesler de buna dâhildir) ortaya çıkması da bu dönemde olur. Arrakis’in tarih sahnesine çıkışı da bu döneme rastlar.

Melanj adıyla bilinen ve uzay seyahati için birincil derecede öneme sahip baharın tek kaynağı olan Arrakis gezegeninin kontrolü çok büyük önem arz eder. Böylece Dune’da bahsedilen olaylara geliriz, hem Atreides Hanedanı hem de Harkonenn Hanedanı insanlık için büyük öneme sahip bu kaynağın kontrolü adına kıyasıya bir mücadeleye girişir. Dune evreninde, yıldızlararası seyahati gerçekleştirecek tek yetkili organizasyon Uzay Loncası’dır. İmparatorluk’tan bağımsız bir varlık olan Lonca, bu rolü sayesinde güçler dengesinde de çok önemli bir konuma sahiptir.

IV Shaddam Saltanatı’nın Başlangıcı
L.S. 10156

IV. Shaddam‘ın taç giyişi ile Uzay Loncası’nın kurulması arasında geçen 10.000 yılda önemli olaylar olmuştur, özellikle de Atreides ile Harkonnen Hanedanları arasındaki sürtüşme o günlere kadar uzanır. Yine de bu zaman aralığı, özellikle de Butleryan Cihadı sırasındaki kanlı dönem düşünüldüğünde barış içinde geçmiştir denebilir. Ne var ki, Dune’da anlatılan olaylar Padişah İmparator IV. Shaddam zamanında geçtiğinden, geçmiş barış dönemi bu olayların gölgesinde kalmıştır.

IV. Shaddam, baharı ikame edecek sentetik bir madde yaratmaya çalışarak diğer büyük hanedanları Büyük Bahar Savaşı’na kışkırtması ve elit Sardaukar birliklerini Arrakis’e göndererek neredeyse gezegenin yıkımına yol açması nedeniyle çalkantılı bir hükümdarlık sergilemiştir. Sardaukar hamlesinin büyük bir hata olduğu sonradan anlaşılacak, bu nedenle konumu zayıflayacak ve nihayetinde Atreides Hanedanı ile açık bir çatışmaya girecektir. Shaddam Dük Leto’yu ortadan kaldırmakta başarılı olmuşsa da, bu ve sonrasındaki hamleleri Arrakis İsyanı’na yol açmıştır; bu isyan nihayetinde İmparatorluk Hanedanı’nın çöküşünü getirmiştir.

İlk filmde yer almasa da, Christopher Walken’ın canlandırdığı İmparator IV. Shaddam’ı ikinci filmde görüyoruz.

Atreides Hanedanı’nın Arrakis’e Gelişi
L.S. 10190-10191

Artık klasik Dune Serisinin başladığı döneme geldik. 10190 yılında Atreides Hanedanı, Caladan gezegenindeki atalarından kalma yuvalarını terk ederek Padişah İmparator’un isteği neticesinde baharın yönetimini Harkonnenler’den devralmak üzere Arrakis gezegenine gelir. Bilmedikleri şey ise bu taşınmanın Baron Vladimir Harkonnen ve Padişah İmparator IV. Shaddam’ın Atreidesleri tamamen ortadan kaldırmak üzere planladıkları bir komplo olduğudur. Bu olayla birlikte Dune başlar. Dük Leto ve oğlu Paul ile tanışırız ve Atreides Hanedanı’nın kesin yükselişine tanıklık ederiz.

Dune: Bölüm 2, ilk filmin kaldığı yerden, Paul’un Atreides Hanedanı katliamından kurtulmasıyla ve Fremenler’in arasına kabul edilmesiyle başlıyor. Fremenler, Paul’ü mesihvarî bir figür olarak görmeye başlıyor. Bu önderliği kabul eden Paul, Fremenler’i Harkonnen Hanedanı’na ve nihayetinde de İmparator Shaddam’a karşı ayaklandırarak Arrakis’in kontrolünü ele geçirmeye çalışıyor.

Kaynak